آیین دادرسی دادخواست اعسار

اعسار که پیش از این در مقاله «اعسار چیست و به چه کسی معسر می‌گویند» مورد بررسی قرار گرفته است، آیین دادرسی دادخواست اعسار آیین دادرسی خاصی دارد که فرد باید مطابق آن عمل کرده تا بتواند از پرداخت محکوم له و یا هزینه دادرسی معاف گردد.

مقدمه

تقاضای اعسار باید در قالب دادخواست تنظیم گردد و خوانده این دعوی طلبکار است. این دادخواست توسط بدهکار، وکیل او و دیگر نمایندگان قانونی وی که قیم و یا ولی شخص هستند قابل طرح است.

شایان ذکر است که ادعای اعسار از طرف تاجر مسموع نبوده و وی باید درخواست ورشکستگی نماید و در صورت طرح دادخواست اعسار توسط او، دادگاه باید این دادخواست را رد کند. مرجع رسیدگی کننده به دادخواست اعسار مطابق قانون اجرای محکومیت‌های مالی دادگاه یا شورای حل اختلاف صادر کننده رای قطعی است. دادخواست اعسار در زمره دعاوی غیر‌مالی قرار گرفته خارج از نوبت رسیدگی می‌گردد. محکوم علیه که مدعی اعسار است، حداکثر سی‌ روز پس از ابلاغ اجرائیه مهلت خواهد داشت تا دعوای اعسار خود را همراه با صورت کلیه اموال خود ارائه کند وگرنه محکوم له میتواند تقاضای حبس وی را از دادگاه درخواست کند.

شیوه‌های تقاضای اعسار

تقاضای اعسار یه دو شیوه قابل طرح است

1-اعسار مطلق

در این حالت شخص بدهکار در وضعیتی قرار دارد که مالی جز مستثنیات دین و یا حتی منبع درآمدی ندارد و به همین جهت حتی به صورت اقساطی نیز ملزم به پرداخت بدهی خود نمی‌باشد. در این صورت اگر بعداً وی صاحب مالی شود با معرفی طلبکار قابل توقیف است تا مبلغ بدهی از محل آن تامین گردد.

2-اعسار به تقسیط

در این حالت فرد ادعا می‌کند که توان پرداخت محکوم به بصورت یک‌جا و در مرتبه را ندارد اما با توجه به دارا بودن منبع درآمد میتواند بدهی خود را بصورت اقساطی پرداخت کند. در این صورت دادگاه میزانی از بدهی را مشخص می‌کند که فرد باید به‌صورت پیش پرداخت و یک‌جا پرداخت کند و باقی‌مانده بدهی با توجه به میزان توان پرداخت فرد قسط بندی می‌شود. در این حالت اگر در‌آمد فرد پس از تقسیط بدهی بیشتر شود، طلبکار می‌تواند تقاضای افزایش میزان هر قسط را دهد و در صورت بدتر شدن اوضاع معسر، امکان کاهش مبلغ هر قسط نیز وجود دارد و از این حیث رای اعسار دارای اعتبار امر مختومه نیست.

شرایط و مدارک لازم برای دادخواست اعسار

درخواست اعسار برای اینکه توسط مرجع قضایی پذیرفته شود، نیاز به شرایط خاصی دارد که ذیلاً ذکر خواهدشد:

*یکی از مهم‌ترین ارکان دادخواست اعسار، معرفی حداقل دو شاهد توسط بدهکار به دادگاه است تا بتوانند بر عدم توانایی پرداخت توسط محکوم علیه شهادت دهند. این شهود باید علاوه‌بر دارا بودن شرایط عام مورد نیاز برای شهادت از قبیل بالغ بودن از وضعیت معیشت فرد معسر آگاهی کافی داشته و اطلاعاتی از قبیل شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاش و درآمد مدعی اعسار را در شهادت خود ذکر کند و علاوه بر آن باید مدت نسبتا طولانی را با محکوم علیه گذرانده باشد تا مشخص گردد منشا اطلاعات وی صرفا شنیده‌ها و گفته‌های دیگران و یا حتی اظهارات خود معسر نباشد.

*مدعی اعسار در زمان ارائه دادخواست باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول خود را به صورت شفاف و دقیق و همچنین میزان دارایی نقدی خود را که در داخل یا خارج از کشور دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب‌های خود به دادگاه اعلام کند. وی همچنین ملزم است تمامی مطالبات خود از اشخاص ثالث و فهرست تمامی نقل و انتقلاتش را در طی یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست کند.

پس از ثبت دادخواست اعسار توسط محکوم علیه، دادگاه مکلف است با استعلام از مراجع ذی‌صلاح نسبت به تعیین معسر بودن یا نبودن شخص تصمیم‌گیری کند.هر چند که در عمل شخص طلبکار باید استعلام از مراجع قانونی را درخواست کند.

در صورت رد ادعای اعسار، محکوم علیه میتواند نسبت به این رای دادگاه درخواست تجدید نظر در مراجع بالاتر را نماید که در این صورت دادگاه در ضمن حکم به رد دعوی، مدعی اعسار را به پرداخت خسارت وارده بر خوانده دعوای اعسار محکوم می‌کند. البته باید عنوان کرد که این خسارت مشروط به درخواست ذی‌نفع خواهد بود.

تقلب در ادعای اعسار

اگر محکوم علیه، به قصد فرار از پرداخت بدهی در صورت اموال اعلام شده خود پنهان کتری کرده و یا دروغ بگوید و یا پس از صدور حکم اعسار مشخص شود وی برخلاف واقع خود را معسر معرفی کرده است، وی به حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد شد.

سخن‌نهایی

مبحث اعسار جز مباحث مهم و کاربردی در حقوق کشور ما می‌باشد که اثبات آن نیاز به طی کردن مراحل قانونی پیچیده‌ای دارد و تقلب این ادعا نیز در کشور ما دارای مجازات کیفری است. به همین جهت توصیه می‌گردد قبل از اقدامی در این زمینه با یک وکیل متخصص در حوزه اعسار مشورت نمایید.