بررسی جرم سب‌البنی از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

جرم سب‌البنی یکی از جرایم علیه مذهب و به نوعی توهین علیه باورهای اعتقادی تلقی می‌شود و مجازات حدی اعدام را به دنبال دارد. برخی علت این حکم را وجوب حفظ حرمت و احترام پیامبر و دین اسلام دانسته‌اند. قانونگذار در مواد 262 و 263 قانون مجازات اسلامی، به بیان این جرم پرداخته است که در ادامه و در مقاله پیش­‌رو به بررسی این جرم، عناصر تشکیل‌دهنده، شرایط و چگونگی تحقق آن می‌پردازیم و تلاش می کنیم منظور مقنن از واژه سب و این که آیا تنها شامل لفظ می‌شود یا اعمال توهین‌آمیز دیگری نیز می‌تواند سب‌البنی تلقی شود را بررسی می‌نماییم.

تعریف جرم سب‌البنی 

 سب در لغت به معنی دشنام، ناسزا و اهانت و توهین آمده‌است و سب‌البنی نیز عبارت است از دشنام دادن یا ناسزا دادن به پیامبر (ص). ساب‌النبی نیز شخصی است که اقدام به دشنام دادن به پیامبر نموده و هرگونه اهانتی نماید. در نظر گرفتن این عنوان مجرمانه تنها برای ناسزا گویی به پیامبر اسلام نمی‌باشد و کلیه پیامبران الهی، ائمه و معصومان را نیز شامل می‌شود. 

در خصوص آیات مرتبط با سب‌البنی شایان ذکر است؛ اگرچه آیه مخصوصی در باب سب‌البنی در قرآن کریم دیده نمی‌شود اما نزول آیاتی در باب منع‌آزار و اذیت پیامبر و پیش‌بینی عذاب برای چنین افرادی، مؤید مجازات سنگین برای سب‌البنی می‌باشد.

عنصر مادی جرم سب‌البنی

 عنصر مادی یا همان فعل مجرمانه تشکیل‌دهنده این جرم عبارت است از دشنام‌دادن یا نسبت قذف دادن به پیامبران، ائمه و معصومین. در خصوص تفاوت عنصر مادی قذف و توهین ذکر این نکته ضروری است که قانونگذار با پیش بینی مواد 262 و 513 قانون مجازات اسلامی، اقدام به تفکیک و تمایز دو عنوان مجرمانه سب­‌النبی و توهین به پیامبر و مقدسات نموده‌است. 

فلذا عنصر مادی این دو جرم نیز متفاوت بوده و همانگونه که در مبحث توهین به مقدسات بررسی شد، عنصر مادی این جرم شامل هرگونه رفتار و گفتار توهین‌آمیزی است که موجب هتک‌حیثیت گردد اما در خصوص جرم سب‌البنی، عنصر مادی نسبت قذف یا دشنام‌دادن به انبیاء و معصومین است که مستوجب حد‌ اعدام می‌باشد و صرف توهین به پیامبران مشمول عنوان سب‌البنی نشده و تنها مجازات توهین به مقدسات را در پی‌‌خواهد داشت. در خصوص وسیله ارتکاب جرم نیز، شایان‌ذکر است طریقه نسبت دادن تنها منحصر در لفظ نیست و بر اساس تبصره ماده 246 قانون مجازات اسلامی از طریق نوشتن و به شیوه الکترونیک نیز واقع می‌گردد و به طور کلی به هر طریقی که متضمن عنوان نسبت قذف (زنا یا لواط دادن) یا دشنام باشد، جرم سب‌البنی واقع می‌گردد.

نتیجه لازم برای تحقق جرم سب‌البنی

 نظر به بیان ماده 262 قانون مجازات اسلامی، جرم مذکور از جمله جرایم مطلق است و صرف وقوع اهانت و دشنام یا نسبت قذف دادن به انبیاء برای تحقق جرم فوق کافی است. بنابراین نیازی به تحریک احساسات افراد برای تحقق سب‌البنی نمی‌باشد. 

عنصر روانی جرم سب‌البنی

 در خصوص عنصر روانی جرم یا قصد و نیت مجرمانه که از آن با عنوان سوء‌نیت یاد می‌شود، باید بیان نمود سب‌البنی جرم عمدی است و تحقق آن نیازمند علم و آگاهی مرتکب به دو نکته است؛ اول موهن بودن الفاظ و عباراتی که به کار برده شده‌است و دوم علم به موضوع جرم یعنی انبیاء و ائمه .

 به بیان ماده 263 اگر متهم مدعی شود که در حال اکراه، غفلت، مستی، غضب یا بدون توجه به معنای دقیق کلمات، عبارات موهن یا قذف به ائمه را به کار برده‌است، ادعای او به راحتی و بدون نیاز به اثبات پذیرفته می‌شود. همچنین طبق ماده 127 قانون مجازات اسلامی در جرایم حدی از جمله سب‌البنی علاوه بر شرایط مسئولیت کیفری و علم و قصد مرتکب، آگاهی به حرمت رفتار ارتکابی نیز ضروری است، فلذا در صورت ادعای جهل مرتکب به موضوع یا حکم، بررسی آن ضروری است. 

عنصر قانونی و مجازات سب‌البنی

عنصر قانونی جرم که ناظر به اصل قانونی بودن جرم و مجازات‌هاست به معنای پیش‌بینی مجازات برای عمل مجرمانه از نظر قانونگذار است. در خصوص سب‌البنی نیز مقنن به تبعیت از شرع مقدس در ماده 262 قانون مجازات اسلامی، حد اعدام را برای مرتکب تعیین نموده‌است و در ماده 263 نیز چگونگی سقوط مجازات را بیان نموده‌است که در کنار ماده 127 این نتیجه را می‌رساند که فقدان هرکدام از شرایط مسئولیت کیفری در کنار موارد بیان‌شده در ماده 236 از قبیل مستی، سبق لسان، غفلت و به طور کلی عدم‌توجه به معنای دقیق عبارات کاربردی یا جهل به حکم یا موضوع برای سقوط حد اعدام کافی‌است.

نتیجه‌گیری

 در مقاله حاضر به بررسی جرم حدی سب‌البنی پرداختیم و دانستیم قانونگذار با الهام از شرع مقدس اسلام، اقدام به جرم‌انگاری توهین به انبیاء و مقدسات اسلام نموده‌است و در کنار ذکر عنوان جرم تعزیری توهین به مقدسات، جرم حدی سب‌البنی به معنای دشنام‌دادن به ائمه و نسبت قذف دادن به آنان را نیز جرم‌انگاری و بیان نموده‌است که در این مقاله به بررسی این جرم، عناصر تشکیل‌دهنده و مجازات آن پرداختیم و تفاوت آن­ها را بررسی‌ نمودیم.

کلام آخر

در پایان با عنایت به توضیحات فوق و مجازات سنگین پیش‌بینی شده برای اتهام سب‌البنی به همراهان گرامی توصیه می‌گردد در صورت نیاز به طرح شکایت یا دفاع از این عنوان اتهامی از راهنمایی و مشورت وکلای متخصص مدد گرفته‌شود.