بررسی جرم تخریب از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

در مقاله پیش رو نیز به بررسی جرم تخریب، عناصر تشکیل‌دهنده و شرایط ناظر بر ارتکاب و مجازات آن می‌پردازیم. 

بزه تخریب از جمله جرایم علیه اموال و مالکیت تلقی می شود که ناظر بر واردآوردن خسارات مالی به افراد و  صدمه زدن به اموال آنان است. پیش‌بینی کیفر برای تخریب اموال غیر در راستای مصون بودن اموال اشخاص از تعرض و محترم بودن مالکیت اشخاص در قانون اساسی بوده، فلذا بزه تخریب توسط مقنن جرم‌انگاری شده است. همچنین برخی از انواع تخریب به دلیل ویژگی خاص مال آسیب‌دیده یا قصد و نیت مرتکب برای مثال قصد مقابله با حکومت یا اهداف سیاسی و... در زمره جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی قرار می‌گیرند.

تعریف جرم تخریب

 تخریب در لغت برگرفته از ریشه «خرب» به معنای ویران‌کردن و نابود نمودن است و علاوه بر نابود کردن اموال اشخاص ناظر بر خسارت زدن به اموال غیر نیز می‌باشد. این جرم که مصادیق گوناگونی از قبیل آتش زدن، اتلاف اسناد، نهب و غارت، تخریب مراتع و جنگل‌ها دارد در فصل نه و بیست و پنج قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات بیان و بررسی شده‌است. 

عنصر مادی جرم تخریب

 عنصر مادی یا رفتار فیزیکی تشکیل‌دهنده این جرم عبارت است از نابودکردن و خسارت واردکردن به اموال غیر، که تعلق اموال مورد بحث به غیر از جمله شرایط و اوضاع و احوال ناظر بر تحقق جرم‌ مذکور است. منظور از نابودکردن، از بین‌بردن مال به طور کلی مانند آتش‌زدن کتاب است اما خسارت‌زدن به معنی صدمه‌ وارد‌کردن به مال غیر بدون نابودکردن آن است مثل پاره‌کردن اوراق کتاب. عمل فیزیکی مذکور برای تحقق بزه تخریب معمولاً به شکل فعل‌مثبت رخ می‌دهد هر چند وقوع آن در قالب فعل منفی نیز دور از ذهن نیست، مانند حالتی که باغبان در اثر عدم رسیدگی به گیاهان و آب‌ندادن به‌موقع، موجب نابودی و خشک شدن گیاهان می‌­شود. البته به نظر می‌رسد این عمل شخص تنها از نظر حقوقی ضمان‌آور بوده و ترک فعل عنصر مادی، جرم تخریب کیفری محسوب نمی‌گردد.

  درخصوص خسارت واردکردن به اموال غیر، اگر فعل مرتکب در نهایت هیچ خسارتی به اموال اشخاص وارد نکند، مانند فرضی که شخصی اقدام به بازکردن قفل درب بدون شکستن و خسارت‌زدن به آن نماید، تحقق بزه تخریب کیفری منتفی است و ممکن است عمل مرتکب در قالب سایر عناوین مجرمانه قابل‌تعقیب باشد. 

عنصر روانی جرم تخریب

 عنصر روانی یا همان سوءنیت مرتکب و قصد مجرمانه در خصوص بزه تخریب عبارت است از: قصد عمد مرتکب در خراب‌کردن اموال غیر. فلذا این جرم در اثر سهل‌انگاری یا بی‌احتیاطی مرتکب محقق نمی‌گردد. همچنین شرط دیگر در خصوص عنصر روانی این جرم علم و آگاهی مرتکب به تعلق مال به‌غیر است به این معنا که اگر فردی به تصور این که مال متعلق به خودش می‌باشد تخریب نماید، به دلیل فقدان عنصر روانی تحقق بزه تخریب کیفری منتفی بوده و مجازات نخواهدشد. 

عنصر قانونی و مجازات تخریب

عنصر قانونی یا همان اصل قانونی‌بودن جرایم و مجازات‌ها که بیانگر پیش‌بینی کیفر برای عمل مجرمانه توسط قانونگذار است؛ در خصوص بزه تخریب نیز با توجه به مواد 677 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات و بند ت ماده 1 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399 در می‌یابیم مجازات بزه تخریب عمدی مال غیر به شرح ذیل تغییر یافته است: چنانچه میزان خسارت وارده به مال غیرمعادل صد میلیون ریال یا ده میلیون تومان و کمتر از آن باشد، مرتکب به جزای نقدی تا دو برابر خسارت وارده محکوم می‌گردد و اگر میزان خسارات وارده بیش از ده میلیون تومان باشد، مرتکب به حبس از سه‌ماه تا یک‌سال و نیم محکوم می‌­گردد. بنابراین حداقل و حداکثر مجازات مرتکب به نصف تقلیل یافته است. لازم به ذکر است جرم تخریب از جرایم قابل گذشت می‌باشد.

در کنار بزه تخریب عمدی اموال غیرموضوع ماده 677 قانون تعزیرات، مصادیق دیگری از تخریب در مواد دیگر قانون مجازات ذکر شده است که در ذیل به آن‌ها اشاره می کنیم:

-آتش زدن اموال به قصد مقابله با حکومت؛ موضوع ماده 675 قانون تعزیرات که دو تا پنج‌سال حبس خواهدداشت و در صورتی که به قصد مقابله با حکومت ارتکاب یابد نیز مجازات محارب خواهدداشت.

-شکار یا صید حیوانات وحشی محافظت‌شده یا ممنوع‌الصید؛ موضوع ماده 679 قانون تعزیرات که مجازات آن حبس از نود و یک‌ روز تا شش‌ماه یا جزای نقدی می‌باشد.

-اتلاف اسناد دولتی؛ موضوع ماده 681 قانون تعزیرات که مجازات آن دو تا ده‌سال حبس می‌باشد و در صورتی که اسناد و اوراق غیردولتی باشند نیز به استناد ماده 682 سه‌ماه تا دو‌سال حبس خواهدداشت.

-نهب و غارت؛ موضوع ماده 683 قانون تعزیرات با مجازات دو تا پنج‌سال حبس و در صورتی که مرتکبان بیش از سه‌نفر بوده و با قهر و غلبه ارتکاب یابد، ممکن است مرتکبان محارب شناخته شده و به کیفر آن محکوم گردند.

-تخریب جنگل ها و مراتع؛ موضوع ماده 686 قانون تعزیرات با کیفر حبس از شش‌ماه تا سه‌سال یا جزای نقدی به انضمام جبران خسارت.

-تخریب اموال تاریخی و فرهنگی؛ موضوع مواد 558 الی 569 قانون تعزیرات.

نتیجه گیری

در مقاله حاضر به بررسی بزه تخریب عمدی اموال غیر پرداختیم و مفهوم تخریب از دید قانونگذار کیفری، عناصر تشکیل‌دهنده و مجازات آن را با توجه به قانون مجازات اسلامی و قانون کاهش مجازات حبس تعزیری بررسی نمودیم. همچنین اشاره مختصری نمودیم به سایر مصادیق تخریب در قانون مجازات اسلامی.

کلام آخر

 در پایان به همراهان گرامی توصیه می‌گردد در صورت نیاز به طرح شکایت یا پیگیری و دفاع از عنوان اتهامی تخریب، از راهنمایی و مشورت وکلای کیفری متخصص مدد گیرند تا به نتیجه مطلوب دست یابند.