بررسی جرایم و تخلفات پزشکی و مراجع صالح به رسیدگی از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

در مقاله پیش رو می‌خواهیم به بررسی جرایم و تخلفات پزشکی و مراجع صالح به رسیدگی به آن و همچنین  شرایط ارتکاب، مجازات مرتکبان و مراجع صالح به رسیدگی در خصوص آن‌ها بپردازیم.

نیاز به بهداشت و درمان از جمله نیازهای حیاتی انسان‌ها به شمار می‌رود. امروز نیز با پیشرفت و تحول جوامع انسانی و گسترش شاخه‌های مختلف علوم پزشکی و پیرا پزشکی فارغ التحصیلان این رشته‌ها پس از اتمام دوره‌های تحصیلی و آموزشی، اخذ پروانه و کسب صلاحیت لازم می‌توانند به طبابت و ارائه خدمات بپردازند.گاه مشاهده می‌شود پزشکان در حین ارائه خدمات و فرآیند درمان به صورت عمد یا غیرعمد مرتکب جرایم و تخلفاتی می‌گردند.

تعریف جرایم و تخلفات پزشکی

جرایم و تخلفات پزشکی به جرایمی اطلاق می‌شود که مرتبط با وظایف شغلی و خدمات‌دهی آنان در حوزه درمان می‌باشد. این جرایم و تخفات را می‌توان در چندین دسته مورد بررسی قرارداد از جمله: 

-جرایم مرتبط با حرفه پزشکی.

- جرایم و تخلفات مغایر با شئونات حرفه پزشکی.

-جرایم مرتبط با حرفه پزشکی: منظور از دسته اول جرایمی است که مرتبط با رفتار و عملکرد پزشک در حوزه درمان می‌شود و به طور کلی هرگونه آسیبی که در اثر قصور پزشک باعث فوت یا آسیب دیدن بیماران می‌شود و شامل مواردی مانند قتل غیرعمدی ناشی از قصور پزشکی، آتانازی یا قتل ترحم‌آمیز، سقط‌جنین، وارد نمودن صدمات بدنی غیرعمدی ناشی از قصور پزشکی.

-جرایم و تخلفات مغایر با شئونات حرفه پزشکی: مواردی از قبیل افشای اسرار بیماران و مراجعان موضوع ماده 648 قانون تعزیرات، تبلیغات گمراه‌کننده و فریب‌دهنده موضوع ماده 5 قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، دخالت غیرمجاز و بدون مجوز در امور پزشکی و دارویی، صدور گواهی خلاف واقعیت موضوع ماده 539 قانون تعزیرات.

در کنار موارد فوق‌الذکر برخی رفتار پزشکان در قالب تخلفات انتظامی قابل پیگیری است و دارای ضمانت اجرایی است. پیش بینی ضمانت اجرای انتظامی برای چنین رفتارهایی به منظور حفظ منافع و شئونات اجتماعی پزشکان پیش‌بینی شده است.  

چگونگی اثبات قصور پزشکی

 با توجه به موارد فوق‌الذکر و بیان مصادیق تخلفات انتظامی و جرایم پزشکی که اهم آن‌ها قصور پزشکی به معنای کوتاهی و اهمال کاری در انجام وظایف، مسئولیت‌های حرفه‌ای و رعایت نکردن تعهدات کاری است. اشخاص به منظور طرح شکایت از قصور پزشکی در گام اول باید اقدام به اثبات قصور پزشکی نمود و سپس در مراجع صالح اقدام به طرح و پیگیری شکایت نماید.

 مرجع صالح شکایت از پزشک

به طور کلی سه مرجع برای طرح شکایت از پزشک پیش بینی شده است که در ادامه به بیان و بررسی آن‌ها می پردازیم:

1-دادسرای تخصصی رسیدگی به جرایم پزشکی

 شکایات مذکور گاه از طریق شخص شاکی، گاه توسط دادستان یا مدعی‌العموم و گاهی نیز از طریق مراجع انتظامی مطرح می‌­شود. دادسرا پس از طرح شکایات پرونده را به کمیسیون پزشکی‌قانونی ارجاع می‌دهد تا موضوع به طور دقیق و تخصصی پیگیری شود و اگر قصور پزشک اثبات گردد اقدامات لازم برای تعقیب کیفری صورت گیرد. در این مرحله پس از اثبات قصور پزشک و بسته به عمد یا غیرعمد بودن جرم ارتکابی، مجازات و دیه تعیین می‌گردد.

2-دادسرای انتظامی پزشکان مرجع رسیدگی به تخلفات پزشکی واقع در سازمان نظام پزشکی

 شروع رسیدگی به تخلفات اداری و انتظامی پزشکی در دادسرای انتظامی پزشکان صورت می‌گیرد. در این حالت شخص شاکی مدعی است پزشک صرفاً مرتکب تخلف انتظامی و صنفی گردیده و با مراجعه به دادسرای انتظامی مستقر در سازمان نظام‌پزشکی شکایت مطروحه را پیگیری می‌کند. این مرجع با توجه به تخلف صورت گرفته و سابقه پزشک مجازات‌هایی از قبیل توبیخ و درج در پرونده، اخطار به پزشک، تعلیق پروانه پزشکی و نهایتاً ابطال پروانه پزشکی تعیین می‌نماید.لازم‌ به‌ ذکر است در صورت طرح شکایت در این مرجع امکان اخذ خسارت به طور مستقیم از پزشک متخلف ممکن نمی‌باشد.

3- شورای حل اختلاف ویژه امور بهداشت در خصوص پرونده‌هایی با میزان دیه تا بیست‌ میلیون تومان

در نهایت با توجه به عملکرد پزشک و با توجه به این که عمل ارتکابی قصور پزشکی و جرم بوده یا صرفاً تخلف اداری و انتظامی، مرجع ذی‌صلاح اقدام به پیگیری پرونده و رسیدگی کرده و حکم صادر می‌نماید.

نتیجه گیری

در مقاله حاضر به تعریف و بررسی جرایم و تخلفات پزشکی پرداختیم و مراجع صالح به رسیدگی به این جرایم و تخلفات را بررسی نمودیم و دانستیم حدود صلاحیت هرکدام از این مراجع بسته به جرم یا تخلف صنفی بودن عمل ارتکابی توسط پزشک متفاوت است. در مقالات آتی نیز به بررسی هرکدام از این جرایم می‌پردازیم.

کلام آخر

با عنایت به مطالب فوق‌الذکر و نظر به تخصصی‌بودن فرآیند رسیدگی به شکایات و جرایم پزشکی به همراهان گرامی توصیه می‌گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری یا دفاع از عنوان اتهامی از راهنمایی و مشورت وکلای متخصص مدد گرفته‌شود.