قرارداد ارفاقی چیست و  در چه مواردی منعقد می‌گردد؟

منظور از عقد قرارداد ارفاقی عقدی است که یک طرف آن تاجر ورشکسته است و طرف دیگر، تعدادی از طلبکاران ایشان می‌باشند.

در مباحث گذشته با ارگان های تصفیه و اقداماتی که در فرآیند تصفیه صورت می‌پذیرد، آشنا شدیم. یکی از اقدامات نهایی که در فرآیند تصفیه تاجر صورت می‌پذیرد، انعقاد قرارداد ارفاقی است. در این مقاله قصد داریم تعریف این عقد و شرایط آن را بازگو نماییم.

منظور از قرارداد ارفاقی چیست؟

قرارداد ارفاقی عقدی است که یک طرف آن تاجر ورشکسته است و طرف دیگر، تعدادی از طلبکاران ایشان می‌باشند. به موجب این عقد، طلبکاران می‌پذیرند که از بخشی از طلب خود صرف‌نظر کرده و آنرا در اختیار تاجر بگذارند تا ایشان با این پول تجارت کرده و پس از تحصیل سود، طلب این طلبکاران را پرداخت نماید. مثلا اگر 5 تاجر هستند و در موقع تصفیه هر کدام 25% طلبشان پرداخت می‌گردد، میتوانند از دریافت این پول صرف نظر کرده و آنرا در اختیار تاجر قرار دهند که با تحصیل سود، تمامی طلب این افراد را یکجا بپردازد. پس به طور کلی باید گفت هدف از انعقاد قرار ارفاقی این است که بتوان آثار قانونی ورشکستگی زایل شود و به دنباله آن از موال تاجر که توقیف شده است رفع توقیف صورت پذیرد .

شرایط صحت عقد قرارداد ارفاقی چیست؟

علاوه بر شرایط مندرج در ماده 190 قانون مدنی در رابطه با صحت عقود، قرارداد ارفاقی باید این ویژگی ها را نیز داشته باشد:

1) شخص ورشکسته یا طلبکاران وی درخواست انعقاد قرارداد ارفاقی را داشته باشند.

 در این رابطه ماده 476 قانون تجارت بیان نموده است که پس از مرحله تصدیق مطالبات، عضو ناظر باید ظرف هشت روز، طلبکارانی را که طلبشان تصدیق شده را دعوت کند که در رابطه با قرارداد ارفاقی نظر خود را بیان نمایند.

2) همه اشخاصی که مطالباتشان پذیرفته شده است باید در مجلس عقد حاضر باشند و یا نماینده ای به این مجلس اعزام دارند. چرا که یکی از طرفین عقد طلبکاران شخص تاجرند.

3) قرارداد ارفاقی زمانی منعقد میشود که اکثریت طلبکاران (از حیث عدد و سرمایه) با آن موافق باشند.

به بیان ساده‌تر باید نصف بعلاوه یک طلبکاران که دارای سرمایه ای معادل سه‌ چهارم کل مطالبات می‌باشند، قرارداد را تایید نمایند. اگر این اکثریت در جلسه اول حاصل نشد، طبق ماده 481 قانون تجارت، جلسه تجدید می‌شود.

4) انعقاد عقد با تاجر ورشکسته به تقلب ممنوع است.

اگر حکم محکومیت تاجر صادر شده‌باشد، دیگر نمی‌تواند به انعقاد عقد مبادرت کند. چرا که قانونگذار دیگر به وی اعتماد ندارد و نمیتوان اموال دیگری را در اختیار وی قرار داد. اما اگر تاجر تحت تعقیب باشد و هنوز حکمش صادر نشده است، می‌توان طلبکاران را دعوت نمود که در جلسه‌ای راجع به این موضوع تصمیم بگیرند که ِآیا منتظر اعلام حکم دادگاه مبنی بر متقلب بودن یا نبودن تاجر می‌مانند یا اینکه در همین جلسه تصمیم خود را اتخاذ خواهند نمود.

5) انعقاد قرارداد با تاجر ورشکسته به تقصیر ممکن است. 

البته اگر این تاجر تحت تعقیب باشد، طلبکاران می‌توانند تا زمان صدور حکم دادگاه، تصمیم خود مبنی بر قبول یا رد قرارداد ارفاقی را به تاخیر اندازند.

6) قرارداد ارفاقی باید به تصویب دادگاه برسد.

در واقع قاضی باید این قرارداد را تصدیق کند. یعنی احراز کند که تاجر نفع طلبکاران را لحاظ می نماید و می‌تواند در دوره انعقاد عقد، به سوددهی برسد.

سوال: آیا امکان اعتراض به قرارداد ارفاقی وجود دارد؟

بله این امکان برای طلبکارانی که طلب شان تایید شده است وجود دارد که به قرارداد ارفاقی اعتراض کنند. این اعتراض در دادگاه صادر کننده حکم صورت می‌گیرد.

سوال: آیا در شرکت‌های اشخاص (تضامنی و نسبی) می‌توان قرارداد را با شریک ضامن منعقد نمود؟

خیر. چرا که شخصیت حقوقی اشخاص حقوقی از اشخاص سهامدار متفاوت است. مگر آنکه شریک ضامن نیز ورشکسته شده‌باشد.

 آثار قرارداد ارفاقی بر طلبکاران و اشخاص ورشکسته

پرسش : قرارداد ارفاقی چه آثاری را برای طلبکاران و شخص ورشکسته دارد؟

طلبکاران امضاکننده: اگر طلبکاری قرارداد را امضا کرده‌باشد، از طلب خود بطور موقت چشم پوشیده و آنرا در اختیار تاجر قرار داده که با آن تجارت کند. این طلبکار باید به عقد پای‌بند باشد و نمیتواند انصراف خود را اعلام کرده و خواستار دریافت طلبش گردد.

طلبکارانی که قرارداد را امضا نکرده‌اند: اگر طلبکاری این عقد را امضا نکرده‌باشد، طلبش را دریافت میکند (البته به دلیل آنکه در فرآیند تصفیه، دارایی تاجر به اندازه کافی نیست وگرنه اصلا متوقف نمی‌شد، پولی که طلبکار دریافت می‌کند، کمتر از طلب اصلیش خواهد بود).

 از سوی دیگر مطالبه باقی طلب، منوط به آن است که طلب طلبکاران ارفاقی در ابتدا پرداخت شود! یعنی اگر "الف" و “ب” و “ج” و “د” و “ه”، 5 طلبکار تاجر باشند و سه نفر اول به انعقاد عقد رضایت دهند و دو نفر دیگر با این عقد مخالف باشند، عقد با طلبکار بسته می‌شود اما گرفتن تمامی طلب طلبکاران “د” و “ه” منوط به این است که در ابتدا طلب “الف” و “ب” و “ج” پرداخت گردد.

تاجر ورشکسته: حکم عدم مداخله در اموالی که با صدور حکم ورشکستگی علیه تاجر صورت پذیرفته‌بود، برداشته می‌شود و تاجر میتواند با مداخله در اموال خود به امر تجارت مبادرت ورزد.

 قرارداد ارفاقی در چه مواردی از بین می‌رود؟

1) اگر تاجر ورشکسته به تقلب باشد و حکم محکومیت وی صادر گردد، قرارداد ارفاقی خود به خود باطل گشته و از اثر می‌افتد. 

2) اگر در میزان دارایی‌ها و یا قروض تاجر، حیله‌ای به کار رفته باشد، در این صورت نیز قرارداد ارفاقی باطل است. مثلا تاجر به عمد میزان قروضش را افزایش داده است.

3) اگر تاجر شرایط قرارداد ارفاقی را رعایت نکرد مثلا به تجارت اهتمام نورزید، می‌توان فسخ قرارداد را از دادگاه خواست. اما این امر باید به تصویب دادگاه برسد.

در صورت فسخ یا ابطال قرارداد، فرآیند تصفیه اموال از نو آغاز می‌گردد. همچنین اگر پس از قرارداد، تاجر دوباره ورشکسته شود.

سوال: آیا امکان فسخ یا ابطال قرارداد ارفاقی در دادگاه وجود دارد یا خیر؟

 موارد ابطال قرارداد ارفاقی در قانون مشخص شده است به موجب این ماده در صورت محکومیت تاجر به ورشکستگی به تقلب قرارداد ارفاقی باطل خواهد شد و همچنین در صورتی که ثابت شود در میزان دارایی یا مقدار قروض حیله به کار برده شده باشد و مقدار واقعی بدهی ذکر نشده باشد و در مورد فسخ قرارداد ارفاقی با توجه به ماده ۴۹۴ قانون تجارت در صورتی که تاجر ورشکسته به مفاد قرارداد ارفاقی عمل ننماید طلبکاران تاجر میتوانند اقدام به طرح دعوی فسخ قرارداد ارفاقی ننمایند.

سوال: اگر بعد از انعقاد قرارداد ارفاقی با تاجر ورشکسته، مجددا تاجر ورشکسته شود و به بیان دیگر دچار ورشکستگی ثانویه شود تکلیف چه می باشد؟

پاسخ : در واقع در ورشکستگی ثانویه، دو گروه طلبکار وجود دارند. گروه نخست طلبکارانی هستند که در نتیجه قرارداد ارفاقی مهلتی به تاجر اعطا کردند و ایشان در جریان قرارداد ارفاقی حاضر بوده اند. گروه دوم طلبکارانی هستند که در نتیجه ی ادامه فعالیت تاجر بعد از انعقاد قرارداد ارفاقی، طلبکار شده اند. دارایی تاجر ورشکسته در این مرحله بین این دو گروه تقسیم خواهد شد. اما طلبکارانی که در جریان قرارداد ارفاقی حاضر نبوده اند و یا با آن موافقت نکرده اند، پس از تصدیق قرارداد ارفاقی طلب خود را به نسبت دریافت می کنند و اساسا در ورشکستگی ثانوی حاضر نیستند.

 پیشنهاد پایانی:

مجموعه هم وکیل برای اولین بار در کشور نگاهی کاملا تخصصی به مسائل حقوقی داشته است پس اگر کاربران گرامی در خصوص مبحث ورشکستگی نیاز به مشاوره با وکیل متخصص در این حوزه را دارند هم وکیل این تضمین را به شما می دهد که زمینه برقراری ارتباط با وکیل متخصص را برای شما فراهم آورد پس هم اکنون از طریق لینک بالا درخواست مشاوره خود را ثبت نمایید.