ابطال ثبت علامت تجاری

ابطال ثبت علامت تجاری یکی از پرچالش‌ترین و پرکاربرد‎‌ترین دعاوی مالکیت معنوی می‌باشد. ابطال علامت تجاری یک دعوا است و به همین دلیل نیاز به تقدیم دادخواست دارد در صورتی که دادگاه رای به ابطال علامت بدهد، گواهینامه ثبت علامت از تاریخی که به ثبت رسیده است باطل می‌­شود.

مقدمه علامت تجاری و ابطال آن

به دلیل وجود رقبا در بازار­ محصولات مختلف تولید‌کنندگان کالا و ارائه‌دهندگان خدمات برای اطمینان از اینکه رقبا محصولات آن ها را کپی نمی‌­کنند به سمت ثبت علامت تجاری می‌روند، بنابراین افراد یا شرکت‌هایی که در زمینه‌های تولید و خرید و فروش، توزیع یا صادرات و واردات محصولات مختلف فعالیت دارند یا خدماتی در جامعه ارائه می‌دهند، برای معرفی محصولات و خدمات خود به مردم اصولاً علامت تجاری خاصی انتخاب و با مراجعه به اداره مالکیت صنعتی آن را ثبت می‌­کنند و بعد کالا و خدمات را با آن علامت تجاری عرضه می­کنند.

علامت تجاری مصادیق متعددی دارد و می‌تواند هرچیزی باشد به عنوان مثال حروف، عدد، اشکال یا خطوط بدون مفهوم و معنی یا معنادار.

برفرض مثال یک شرکت مواد غذایی علامت تجاری خاصی را ثبت کرده و بعد از آن شرکت دیگری که قبل از آن عین یا شبیه آن علامت را ثبت کرده‌است متوجه این اقدام شرکت مواد غذایی می‌­شود و این امکان وجود دارد که شرکتی که در زمان مقدم علامت را ثبت کرده، از این عمل شرکت مواد غذایی متحمل ضرر و زیان ­شود، همچنین این احتمال وجود دارد که مصرف‌کنندگان گمراه شوند؛ به همین دلیل شرکتی که زودتر علامت را ثبت کرده دعوای ابطال ثبت علامت تجاری را مطرح می‌­کند.

اگر  علامتی که ثبت شده شرایط قانون ثبت اختراعات 86 را نداشته باشد افراد ذی‌نفع می‌­توانند تقاضای ابطال گواهینامه ثبت را از دادگاه بخواهند، دادگاه به این تقاضا رسیدگی می­‌کند بنابراین زمانی می‌توانیم دعوای ابطال علامت تجاری را درخواست کنیم که آن علامت قبلا ثبت شده‌باشد.

ابطال علامت تجاری چیست؟

ابطال ثبت علامت تجاری یکی از مهم­‌ترین و پرکاربرد‌ترین دعاوی مالکیت فکری است، مطابق ماده 31 قانون ثبت اختراعات، علائم تجاری و طرح‌های صنعتی در ایران شرط حمایت از علامت تجاری ثبت آن است و اشخاصی که علامت تجاری را ثبت می‌­کنند حق انحصاری استفاده از آن را دارند، بنابراین می‌­توانند مانع استفاده دیگران از علامتی که ثبت کرده‌­اند شوند.

ابطال علامت تجاری یک دعوا است و به همین دلیل نیاز به تقدیم دادخواست دارد، در صورتی که دادگاه رای به ابطال علامت بدهد گواهینامه ثبت علامت از تاریخی که به ثبت رسیده است باطل می‌­شود.

موارد ابطال علامت تجاری کدامند؟

مطابق مواد 30 ، 31 و 32 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری در موارد زیر می‌­توان دعوای ابطال علامت تجاری را مطرح کرد:

1.علامت تجاری نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات موسسه دیگر متمایز سازد.

مثلا رستورانی از علامت تجاری فارسی‌ نو استفاده کند و آن را ثبت کند حال تهیه غذای فارسی به عنوان ذی‌نفع دعوای ابطال علامت تجاری فارسی‌ نو را مطرح می­‌کند و استدلال می­‌کند که این علامت متمایز کننده نیست و مشتریان را گمراه می­‌کند که رستوران فارسی‌ نو به تهیه غذای فارسی مرتبط است یا از شعبات آن است. البته بحث تمایز دهنده‌بودن عرفی است و معمولا برای تشخیص آن به کارشناس ارجاع می‌­دهند و در نهایت قاضی بر اساس نظر کارشناسی رای صادر می‌­کند.

2.علامت تجاری خلاف موازین شرعی، نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.

مثلا صور قبیحه نمی­تواند به عنوان علامت ثبت شود یا علائمی که نظم عمومی را بر هم می‌­زند.

3.علامت تجاری شبیه علامت دیگری یا به طرز گمراه کننده‌ای عین یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که موسسه دیگری در ایران برای همان نوع کالا یا خدمات مشابه ثبت کرده‌است.

اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم اگر فرد یا شرکتی علامتی که عین یا شبیه علامت دیگری باشد که ثبت شده‌است را برای همان نوع از کالا یا خدمات و یا کالا و خدمات مشابه استفاده کند شخصی که ابتدا آن علامت را ثبت کرده به عنوان ذی‌نفع می­تواند دعوای ابطال علامت را طرح کند.

مثلا کارگاه مبل سازی از علامت شیرین برای مبل خود استفاده کند و کارگاه دیگری که در همین زمینه فعالیت دارد هم از کلمه شیرین به عنوان علامت تجاری خود استفاده کند کارگاه اولی که در تاریخ مقدم این علامت را ثبت کرده‌است می­تواند دعوای ابطال ثبت علامت تجاری را مطرح بکند.

بنابراین فقط زمانی که کالا و خدمات موسسات و افراد در یک طبقه باشند و هر دو علامت تجاری واحدی یا مشابهی را ثبت کرده‌باشند می­توان علامت تجاری موخر را با رعایت موارد قانونی ابطال کرد اما اگر در یک طبقه نباشند نمی توان آن را بر طبق مواد مذکور ابطال نمود.

4.هر ذی‌نفعی که ثابت کند مالک علامت ثبت شده از تاریخ ثبت تا یک ماه قبل از تاریخ درخواست ذی نفع حداقل به مدت سه سال از علامت استفاده نکرده ،می­تواند لغو آن را از دادگاه تقاضا کند.اگر قوه قاهره مانع استفاده شود، ثبت علامت لغو نمی‌­شود.

حتما بخوانید: معرفی حقوق مالکیت فکری و دعاوی مرتبط

به زبان ساده‌تر قانون‌گذار به افراد ذی‌نفع اجازه داده در صورتی که صاحب علامت تجاری به مدت سه سال از ثبت از علامت هیچ استفاده‌ای نکند بتوانند درخواست ابطال علامت تجاری را مطرح کنند مگر اینکه قوه قاهره (عوامل خارج از اراده) مانع استفاده صاحب علامت تجاری از آن گردد.

5.اگر علامت تجاری موجب گمراهی مراکز تجاری یا عمومی به ویژه در مورد مبدأ جغرافیایی کالاها یا خدمات شود، عدم گمراهی نیز یکی از شرایط الزامی برای صحیح بودن ثبت علامت تجاری است.

6.ثبت پرچم کشورها، نشانهای مملکتی، سازمان‌های بین‌المللی یا تقلید از نشان‌های نظامی نیز ممنوع است مگر آنکه توسط مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی‌ربط اجازه داده شود مثلا موسسه خیریه محک به یک شرکت عروسک سازی اجازه استفاده از علامت خود را بدهد به شرط اینکه از درآمد حاصل از فروش عروسک قسمتی به درمان بیماری کودکان سرطانی اختصاص داده‌ شود.

7.عین یا شبیه آن قبلا برای کالا و خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده‌ باشد به شرط آنکه عرفاً بین استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته‌ باشد. و ثبت آن، در منافع مالک علامت مقدم خلل وارد کند.

همانطور که قبلا گفتیم برای ابطال علامت،علامت جدید باید در همان نوع از کالا و خدمات ثبت شود ولی در این بند آمده که اگر در زمینه کالا و خدماتی، علامتی ثبت و معروف شود و همان علامت برای کالا و خدمات غیرمشابه ثبت شود و این علامت ثبت شده جدید مصرف‌کننده را به اشتباه بیندازد که این کالا و خدمات غیرمشابه به صاحب علامت قبلی ارتباطی دارد و باعث ایجاد ضرر برای او شود امکان درخواست ابطال علامت موخر وجود دارد.

فرض کنید شرکتی در زمینه تولید نوشیدنی فعالیت دارد و علامتی برای آن ثبت کرده‌است و معروف شده و بازار زیادی را به خود اختصاص داده‌است حال شرکت دیگری که در زمینه تولید مایع سفیدکننده سرویس بهداشتی فعالیت دارد از همان علامت برای محصولات خود استفاده کند و آن را ثبت کند با اینکه این کالاها از یک جنس نیستند و در یک طبقه نیستند ولی به دلیل اینکه امکان دارد شرکت تولید کننده نوشیدنی از این اقدام شرکت موخر متضرر شود و به نوعی مردم تصور کنند این شرکت با شرکت تولیدکننده محصولات نوشیدنی مرتبط است شرکت تولیدکننده نوشیدنی می­تواند دعوای ابطال ثبت علامت را مطرح کند.

آیا علامت یا نام تجاری که دارای سابقه است ولی ثبت نشده است مورد حمایت قانون گذار می باشد ؟

هر چند با توجه به ماده ۳۱ قانون ثبت اختراعات حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که علامت را طبق مقررات به ثبت رسانده باشد ، اما با این وجود قانون قانون مذکور حتی از علامت هایی که ثبت نیز نشده باشد بر مبنای حق تقدمی که دارند حمایت نموده است در ماده ۴۷ قانون ثبت اختراعات آمده است « با رعایت قوانین و مقررات ثبت اجباری نام های تجارتی،این قبیل نام ها حتی بدون ثبت ،در برابر عمل خلاف قانون اشخاص ثالث حمایت می شوند. هر گونه استفاده از نام تجارتی توسط اشخاص ثالث ، به صورت نام تجارتی یا علامت یا علامت جمعی ، یا هر گونه استفاده از آن ها که عرفا باعث فریب عموم شود ، غیر قانونی تلقی می شود .»البته نکته که در این خصوص وجود دارد این است که می بایست سابقه استفاده مستمر علامت می بایست این موضوع در دادگاه به اثبات برسد به طور مثال می تواند محصولات تولید شده در سال های گذشته را به عنوان دلیل به دادگاه ارائه دهد . بند ۲ ماده ۶ کنوانسیون پاریس مقرر می دارد « ابطال و حذف یا منع استعمال علائمی را که با سوء نیت به ثبت رسیده یا استعمال شده اند در هر موقع می توان تقاضا نمود » همچنین اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۲۸۶مورخ ۱۳۹۸/۱۰/۱۱در این باره بیان داشت :«هر چند در قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب ۱۳۸۶ در خصوص حکم مقرر در ماده ۲۰ قانون سابق ثبت علایم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰و به رسمیت شناختن حق تقدم و جواز ابطال ثبت علامت تجاری به واسطه سابقه استعمال مستمر تصریحی وجود ندارد اما از حکم مقرر در ماده ۴۷ قانون ثبت اختراعات طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب ۱۳۸۶ مبنی بر حمایت از نام های تجاری فاقد سابقه ثبت در برابر اعمال خلاف قانون اشخاص ثالث چنین مستفاد است که سابقه استفاده از نام تجاری به تنهایی می تواند دلیل مالکیت و جواز اقامه دعوا باشد . لذا در فرض سوال در صورت اثبات سابقه استفاده مستمر از نام تجاری ، دارنده نام تجاری در مقابل دارنده علامت تجاری فاقد سابقه استفاده که متعاقبا آن را به ثبت رسانیده است ، قابل حمایت است و عمل غیر قانونی دارنده علامت تجاری به موجب قسمت اخیر ماده ۶۱ این قانون جرم تلقی شده مرتکب علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون تا پنجاه میلیون ریال یا حبس تعزیری یا هر دوی آن ها محکوم می شود)

اگر دو شخص از نام تجاری با علامت تجاری به طور مستمر استفاده نموده باشند ولی یکی از آن ها اقدام به ثبت علامت نموده باشد و دیگری نسبت به ثبت اقدام نکرده باشد تکلیف چیست؟

در این حالت و با توجه به ماده ۳۱ قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب ۱۳۸۶ حق استفاده انحصاری از علامت تجاری به شخصی تعلق دارد که اقدام به ثبت علامت نموده باشد 

آیا ثبت علامت یا نام تجاری اجباری است؟

اصولا باید گفت ثبت علامت یا نام تجاری اختیاری است مگر اینکه قانون ثبت آن را الزامی تشخیص دهد مانند دارو های اختصاصی مانند استعمال طبی ،یا مواد غذایی و لوازم آرایشی 

آیا استفاده از علامت تجاری دیگران جرم است؟

با توجه به ماده ۶۱ قانون ثبت اختراعات« هر شخصی که با علم و عمد مرتکب عملی شود که طبق مواد ۱۵،۲۸،۴۰نقض حقوق به شمار آید یا طبق ماده ۴۷ عمل غیر قانونی تلقی شود مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون تا پنجاه میلیون ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دوی آن ها محکوم می شود»

مرجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به دعوای ابطال علامت تجاری

مجمتع قضایی شهید‌بهشتی تهران صرفا به این دعوا رسیدگی می‌­کند و باید دادخواست خود را به این دادگاه ارسال نمایید.

نتیجه گیری

اشخاص و شرکت‌ها در صورت وجود دلایل قانونی می‌­توانند دعوای ابطال ثبت علامت تجاری را مطرح کنند و برای اینکه این امر یک مسئله کاملا تخصصی می­باشد حتما با وکلای متخصص حوزه علامت تجاری مشورت صورت بگیرد. شما در هم وکیل می توانید با ثبت شماره خود به راحتی با دپارتمان حقوق مالکیت فکری هم وکیل که متشکل از بهترین وکلای فعال در حوزه ثبت علامت و برند می باشد به راحتی ارتباط بر قرار کنید.