دلالی از نظر قانون تجارت

دلالی از نظر قانون تجارت

زهرا محمدی

دلالی از نظر قانون تجارت

در جامعه امروزی که معاملات تجاری افزایش پیدا کرده است، افرادی هستند که در معاملات نقش واسطه را ایفا می­‌کنند. مثلا طرفین معامله را به یکدیگر معرفی می‌­کنند و معاملات بین آنها را تسهیل می‌­کنند، به چنین شغلی دلالی و به این افراد دلال گفته می‌­شود.­ دلالی یک قرارداد جایز است و اصولا تابع وکالت است؛ این نکته قابل توجه است که معامله را خود طرفین انجام می‌­دهند و دلال صرفا نقش واسطه دارد.

دلال کیست؟

دلال کسی است که واسطه انجام معاملات می‌­شود، به شخصی که به دلال وکالت می­دهد آمر گفته می‌­شود. در ماده 335 قانون تجارت در باب دلالی آمده: دلال کسی است که در مقابل اجرتی که می‌­گیرد واسطه انجام معاملات می‌­شود یا برای کسی که می‌­خواهد طرف معامله پیدا می‌­کند؛ اصولا قرارداد دلالی از مقررات وکالت تبعیت می‌­کند. 

مثلا کیوان به دوستش دستور می‌­دهد که برای خانه اش خریدار پیدا کند؛ کیوان آمر و دوست او دلال می‌­باشد.

در واقع دلال صرفا واسطه معاملات است و معامله را خود طرفین انجام می‌­دهند به همین دلیل دلال نمی‌­تواند قبض وجه بکند یا تادیه دین بکند مگر اینکه اجازه نامه داشته باشد.

حتما بخوانید: اختیار یا سمت در معاملات

انواع دلالی

طبق ماده 7 قانون راجع به دلالان، 3 نوع دلالی در نظر گرفته شده‌است:

1.دلالی در معاملات ملکی.

2.دلالی در معاملات بازرگانی.

3.دلالی در امور خواروبار و سایر امور شهری.

موارد 1 و 2 رایج ترین انواع دلالی هستند.

قانون‌‎گذار در آیین‌نامه دلالی رسمی مصوب 1352 دلالی رسمی بیمه را پیش‌بینی کرده‌است؛ دلالی رسمی بیمه کسی است که در مقابل اجرتی که دریافت می‌­کند واسطه انجام معامله بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار می‌­شود؛ طبق آیین‌نامه دلال رسمی بیمه باید دارای پروانه رسمی بیمه باشد.

قرارداد دلالی چیست؟

برای انجام معاملات با شخص دلال قراردادی بسته می­‌شود که طبق آن فروشنده یا خریدار به دلال دستور می‌­دهد که مثلا مالی را برایم بفروش یا برایم بخر و در قرارداد در مقابل این عمل دلال اجرت تعیین می‌­شود. به این قرارداد دلالی گفته می‌­شود، به اشخاصی که این دستور را به دلال می‌­دهند آمر گفته می‌­شود.

دلال چه تعهداتی دارد؟

1.تعهد به اطلاع رسانی.

این تعهد به 2 دسته تقسیم می­‌شود:

الف­) طبق ماده 337 قانون تجارت، دلال باید از روی صداقت طرفین را از جزئیات معامله مطلع سازد و اگر این کار را نکند مسئول تقلب و تقصیر خود خواهد بود؛ مثلا اگر اتومبیل مورد معامله عیبی داشته باشد و دلال از آن مطلع باشد باید آن را به طرفین معامله اطلاع بدهد.

ب) تعهد به اطلاع رسانی در خصوص سهیم یا منتفع بودن دلال در نفس معامله؛ طبق ماده 346 قانون تجارت اگر دلال در نفس معامله سهیم یا منتفع باشد باید به طرفی که این نکته را نمی‌­داند اطلاع بدهد وگرنه مسئول خسارات وارده خواهد بود و همچنین به جزای نقدی نیز محکوم می‌­شود.

طبق ماده 347 قانون تجارت در صورتی که دلال در معامله سهیم باشد، با آمر خود متضامناً مسئول اجرای تعهد خواهد بود.

بر فرض مثال اگر شخصی به دلال بگوید برای من در فلان منطقه خانه‌ای با فلان قیمت پیدا کن و یک دانگ از خانه برای تو باشد، در این حالت دلال در نفس معامله سهیم است؛ در این صورت دلال با آمر خود متضامناً مسئول اجرای تعهد خواهد بود.

دلال در صورتی در نفس معامله منتفع می‌­باشد که آمر به او بگوید اگر خانه‌ای که ارزش آن سه میلیارد تومان است دو میلیارد بخری 200 میلیون علاوه بر اجرت به تو می­‌دهم.

2.ضمانت اشیا و اسنادی که در ضمن معامله به دلال داده شده‌است.

طبق ماده 339 قانون تجارت دلال مسئول تمام اشیا و اسنادی است که در ضمن معاملات به او داده‌شده مگر اینکه ثابت کند که تلف شدن آنها مربوط به او نبوده است.

مثلا شخصی اتومبیل خود را به دلال می­‌سپارد تا آن را بفروشد و اتومبیل تلف می‌­شود، در این وضعیت دلال ضامن محسوب می‌­شود مگر آنکه ثابت بکند تلف مربوط به دلال نبوده مثل آنکه اتومبیل در اثر سیل تلف شود.

3.تعهد به نگهداری نمونه تا زمان پایان معامله.

اگر فروش از روی نمونه باشد دلال باید نمونه را تا موقع تحویل و تسلیم کامل مبیع نگه‌دارد زیرا هر قسمت از مبیع که به خریدار تسلیم می‌­شود باید مطابق نمونه باشد مگر اینکه طرفین دلال را از این کار معاف کرده باشند.

4.ضمانت صحت امضاهایی که توسط دلال رد و بدل شده است.

اگر معامله‌ای توسط دلال انجام شود و نوشته‌های معامله توسط او رد و بدل شود دلال ضامن صحت امضاهای اشخاصی است که برای آنها معامله را انجام داده‌است.

مثلا اگر دلال معامله‌ای برای (الف و ب) انجام دهد ضامن صحت امضای این دو نفر است و اگر امضای هر کدام از آنها جعلی باشد دلال باید پاسخگو باشد.

در صورت نــیاز به وکیـــــل متخصـــص
این موضوع درخواست خود را ثبت نمایید

مواردی که دلال در مورد آنها مسئولیت ندارد

1.ارزش یا جنس موضوع معامله.

اگر دلال واسطه معامله‌ای باشد که قیمت واقعی مبیع 30 میلیون باشد اما قیمتی که معامله شده 40 میلیون باشد دلال مسئولیتی ندارد مگر آنکه تقصیر کرده‌باشد. مثلا قیمت واقعی را می­‌دانسته ولی آن را به آمر اطلاع نداده باشد.

اگر موضوع معامله عیبی داشته باشد دلال در مورد این عیب مسئولیتی ندارد مگر تقصیری انجام داده‌باشد. مثلا با اینکه از عیب اطلاع داشته، آن را به آمر اطلاع نداده باشد.

2.اعتبار اشخاصی که با آنها معامله می‌­شود.

دلال ضامن اعتبار اشخاصی که برای آنها دلالی می‌­کند و ضامن اجرای معاملاتی که توسط او انجام می‌­شود نیست؛مثلا اگر طرف معامله مبیع را تحویل ندهد یا ثمن را پرداخت نکند دلال ضامن نیست مگر اینکه دلال در برابر آمر ضمانت بکند که طرف معامله تعهد خود را انجام خواهد داد.

3.عدم مسئولیت در قبال تادیه وجه یا اجرای تعهدات.

طرف معامله نمی­‌تواند مبیع یا ثمن را از دلال بخواهد یا اینکه مبیع یا ثمن را به دلال تحویل بدهد مگر اینکه دلال اجازه نامه داشته باشد.

حقوق دلال

دلال چه زمانی می­تواند اجرت بگیرد؟

دلال زمانی می­تواند اجرت بگیرد که معامله به وساطت او انجام شده باشد. یعنی بعد از اینکه معامله منعقد شد دلال مستحق دریافت اجرت است.

میزان اجرت دلال چقدر است؟

امروزه قرارداد دلالی تابع تعرفه است و قرارداد خصوصی در رابطه با اجرت صحیح است، به شرط اینکه از میزان تعرفه تجاوز نکند؛ پرداخت اجرت دلال بر عهده آمر است مگر اینکه شرط خلاف شده باشد.

در چه مواردی دلال مستحق اجرت نیست؟

1.بر خلاف وظیفه اش به نفع طرف مقابل عمل کند.

2.بر خلاف عرف تجارتی از طرف مقابل وجهی دریافت کند یا وعده وجهی را قبول کند.

آیا دلال مخارجی که برای انجام معامله کرده را می­تواند بگیرد؟

اصولا دلال نمی­‌تواند مخارجی را که برای انجام معامله داده را دریافت کند مگر در دو حالت زیر:

1.شرط اخذ مخارج شده باشد.

2.در عرف تجارتی گرفتن مخارج معمول باشد.

یک نکته مهمی که در مورد اجرت دلال است و آن این است که اگر بعد از معامله عقد فسخ یا اقاله شود حق دریافت اجرت توسط دلال را از بین نمی­‌برد مگر اینکه فسخ معامله به دلیل تقصیر دلال باشد. مثلا در معامله خودرو دلال با اینکه می­‌دانسته خودرو عیب دارد ولی آن را سالم معرفی کند و معامله به واسطه خیار عیب فسخ شود در این صورت دلال حق مطالبه اجرت را ندارد.

سخن پایانی

دلالی یک عمل تجارتی محسوب می­‌شود و هر کسی که قصد دارد این عمل را انجام بدهد باید مسئولیت‌ها و قوانین راجع به آن را بداند.بنابراین توصیه می‌­شود افرادی که قصد تصدی به شغل دلالی را دارند، قوانین مربوط به آن را مطالعه کنند و از افراد متخصص در این زمینه استفاده کنند تا به دلیل عدم آگاهی متحمل ضرری نشوند.

افرادی که به واسطه دلال معامله می‌­کنند هم در معاملات خود تا حد امکان با وکیل مشورت کنند تا معامله‌ای که انجام می‌­شود مشکلاتی را برای آن‌ها ایجاد ننماید.

­