شرایط و مراحل ثبت طرح صنعتی

منظور از طرح صنعتی شکل، ظاهر و جنبه بصری کالا است. با ثبت طرح صنعتی از کپی رقیبان جلوگیری می‌کنیم که این امر سبب گواهی حق انحصاری و افزایش سود می‌شود، شرایط و مراحل ثبت طرح صنعتی در این مقاله بصورت مفصل بیان شده است. 

مقدمه

مردم در خرید یک کالا هم به ظاهر و هم به کیفیت کالا توجه می‌­کنند، طرح صنعتی به ظاهر کالا مربوط می‌­شود بنابراین ظاهر کالا در جذب بازار بسیار موثر می‌­باشد. تولیدکننده یک محصول وقتی برای محصول خود طرح صنعتی طراحی و محصول را در آن قالب به بازار عرضه می‌­کند و مشتریان زیادی را جذب می‌­کند، ممکن است رقبا هم محصولی با شباهت ظاهری به محصول تولید شده اولی تولید و عرضه کنند، بنابراین راهکاری اندیشیده شده که طرح صنعتی ثبت شود و قابل حمایت باشد تا از سوءاستفاده رقبا جلوگیری شود.

طرح صنعتی چیست؟

طرح صنعتی شکل، ظاهر و جنبه بصری کالا است و جنبه فنی و کاربردی ندارد؛ هدف از حمایت از طرح صنعتی، زیباتر نمودن ظاهر محصولات و حفظ حقوق تولیدکنندگان آن کالا در رقابت منصفانه است.

در ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری طرح صنعتی اینگونه تعریف شده است:

هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌­ها و هر گونه شکل سه‌بعدی با خطوط، رنگ‌­ها و یا بدون آن به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر بدهد، طرح صنعتی است.

باید توجه کرد که صرف تغییر فنی یک محصول بدون تغییر در ظاهر یک محصول طرح صنعتی محسوب نمی‌­شود.

بر فرض مثال تغییراتی که در اهرم‌های باز و بستن گاز ایجاد می‌­شود یک تغییر فنی است و نمی­تواند به عنوان طرح صنعتی ثبت شود؛ اما اگر در ظاهر این اهرم‌ها تغییر ایجاد کنند مثلا اهرم ساده را به شکل دوار دربیاورند یک طرح صنعتی است چون در ظاهر محصول تغییر ایجاد شده است.

به این نکته نیز دقت کنید که اگر شخصی چیزی را با شکل خاصی اختراع کرد هم خود محصول را به عنوان اختراع می­تواند ثبت کند و هم شکل آن را به عنوان طرح صنعتی می­تواند ثبت بکند.

چرا باید طرح صنعتی ثبت شود؟

طرح صنعتی زمانی قابل حمایت است که ثبت شود و در این صورت حق انحصاری برای دارنده گواهینامه ایجاد می‌­شود و مانع از کپی کردن طرح صنعتی توسط دیگران می‌­شود. ثبت طرح صنعتی به معنای انجام فرآیند ثبت شکل ظاهری کالای یک تولیدکننده در اداره مالکیت معنوی می‌­باشد.

ثبت طرح صنعتی مانع از کپی کردن رقبا از آن شده و همچنین چون برای دارنده گواهی حق‌انحصاری ایجاد می‌­شود باعث افزایش قیمت محصول و در نتیجه کسب سود بالا می‌­شود.

مالک طرح صنعتی که ثبت شده می‌­تواند برای مدت خاصی اجازه استفاده از طرح صنعتی خود را در قالب قراردادی به دیگری بدهد و در مقابل از طرف سود و مزایایی دریافت بکند.

افرادی که طرح صنعتی خود را ثبت می­‌کنند می‌توانند از تسهیلاتی که دولت در نظر گرفته استفاده کنند، مثل تسهیلات در نظر گرفته شده از طرف بنیاد ملی نخبگان.

کدام طرح صنعتی قابل ثبت است؟

مطابق ماده 21 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری یک طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و اصیل باشد.

اصیل به این معناست که طرح به پدیدآورنده منتسب باشد یعنی مستقلا توسط طراح پدید آمده و در آن خلاقیت طراح نمایان باشد و از طرح‌های دیگر تقلید نشود و از دید یک مصرف‌کننده متفاوت از طرح‌هایی باشد که قبلا ارائه شده است. و جدید بودن یعنی اینکه قبل از اینکه متقاضی، اظهارنامه ثبت طرح صنعتی را به اداره مالکیت معنوی بدهد، طرح صنعتی از طریق انتشار و یا استفاده به هر نحو دیگر برای عموم مردم افشا نشده باشد.

شرایط طرح صنعتی قابل ثبت

1.طرح صنعتی باید اصیل و جدید باشد.

2.طرح صنعتی باید مربوط به ظاهر و شکل کالا باشد نه جنبه فنی آن.

3.طرح صنعتی حاوی نمادها یا نشان­‌های رسمی نباشد.

4.طرح صنعتی مخالف نظم عمومی یا اخلاق حسنه نباشد.

بعد از ثبت طرح مالک آن چه اختیاراتی دارد؟

1.مالک حق استفاده انحصاری از طرح را به‌ دست می­‌آورد.

2.مالک می‌­تواند علیه افرادی که از طرح وی کپی بکنند طرح دعوا بکند و از سوءاستفاده دیگران جلوگیری بکند.

3.حق هر نوع بهره‌برداری از طرح منوط به موافقت مالک طرح خواهد بود.

مدارک مورد نیاز برای ثبت طرح صنعتی

1.ارائه مدارک شناسایی برای احراز هویت متقاضی ثبت.

2.ارائه اظهارنامه ثبت طرح همراه با نقشه، عکس و سایر مشخصات گرافیکی کالا که تشکیل‌دهنده طرح صنعتی است.

3.ذکر نوع فرآورده‌هایی که طرح صنعتی برای آنها استفاده می‌­شود.

4.ارائه رسید پرداخت هزینه‌های اظهارنامه.

5.ارائه مدارک حق تقدم و تسلیم اظهارنامه. 

6.مدارک نمایندگی، اگر تقاضای ثبت توسط نماینده داده شود

مراحل ثبت طرح صنعتی

1.در صورتی که متقاضی بخواهد طرح صنعتی را در داخل کشور ثبت کند:

متقاضی باید به سایت مربوطه مراجعه و اظهارنامه را تکمیل و مدارک لازم را پیوست بکند و سپس آن را به اداره مالکیت صنعتی ارسال کند، اداره درخواست وی را بررسی می­‌کند اگر از نظر قانونی مشکلی نباشد و شرایط لازم رعایت شده باشد، طرح مربوطه به نام متقاضی ثبت می­‌شود و گواهی ثبت به وی داده می‌­شود و برای وی حق استفاده انحصاری از طرح صنعتی ثبت شده ایجاد می‌­شود.

2.در صورتی که متقاضی بخواهد طرح صنعتی را در خارج از کشور ثبت کند:

الف) متقاضی می­تواند کشور مورد نظر خود را انتخاب و بعد از آن خود شخصا یا توسط وکیل مدارک ترجمه شده مورد تایید مراجع ذی‌صلاح را به اداره مربوطه در آن کشور بفرستد و ثبت را انجام بدهد.

ب) بعضی از کشورهایی که معاهده همکاری منطقه ای منعقد کرده‌اند اگر متقاضی در یکی از کشورهای عضو این معاهده طرح خود را ثبت کند در سایر کشورهای عضو نیز حمایت می‌­شود.

طرح صنعتی ثبت شده تا چه مدتی اعتبار دارد؟

مطابق ماده 28 قانون ثبت اختراعات، مدت اعتبار طرح صنعتی 5 سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود؛ البته این مدت را برای دو دوره 5 ساله دیگر با پرداخت هزینه می­توان تمدید کرد؛ بعد از انقضای هر دوره یک مهلت 6 ماهه برای پرداخت هزینه تمدید و همچنین جریمه تاخیر در نظر گرفته می­‌شود.

تقاضای ابطال طرح صنعتی

مطابق ماده 29 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری هر ذی‌نفعی در موارد زیر می‌­تواند از دادگاه ابطال ثبت طرح صنعتی را درخواست بکند

1. شرایط گفته شده در ماده 20 رعایت نشده باشد یعنی اینکه طرح صنعتی مربوط به شکل و ظاهر کالا نباشد یا صرفا جنبه فنی داشته باشد.

2. طرح صنعتی اصیل و جدید نباشد.

3. کسی که طرح صنعتی به نام او ثبت شده پدیدآورنده آن طرح یا قائم مقام قانونی او نباشد.

دادگاه به این ادعای ابطال رسیدگی و اگر ادعا را وارد تشخیص بدهد حکم ابطال طرح صنعتی را از تاریخ ثبت صادر می‌­کند.

رای نهایی دادگاه به اداره مالکیت صنعتی ابلاغ می‌­شود و اداره آن را ثبت و بعد از دریافت هزینه در اولین فرصت آن را آگهی می‌­کند.

سخن پایانی

برای جلوگیری از سوءاستفاده دیگران از طرح صنعتی شما، حتما آن را ثبت کنید و برای تسهیل در روند ثبت می‌توانید از وکیل استفاده کنید.