مفهوم اقامتگاه و تابعیت شرکت های تجاری

در این پژوهش به موضوع مفهوم اقامتگاه و تابعیت شرکت های تجاری می پردازیم .شناخت اقامتگاه اشخاص حقوقی و تفاوتی که با تابعیت آنان دارد از حیث عملی مفید فایده میباشد. چرا که طرح دعوای حقوقی علیه یک شرکت باید در اقامتگاه آنان صورت پذیرد و اگر دعوا در محل دیگری طرح گردد، از جانب دادگاه پذیرفته نخواهد شد. در این مقاله قصد داریم تفاوت های این دو نهاد حقوقی را بیان کنیم.

تابعیت شخص حقوقی

تابعیت رابطه ای حقوقی است که یک کشور معین را به اعضای تشکیل دهنده اش مرتبط میکند. مثلا وقتی میگوییم فردی تابعیت ایران را دارد یعنی یک رابطه ای مشخص و حقوقی میان کشور ایران و آن شخص وجود دارد. این ارتباط جنبه ای سیاسی و معنوی داشته و میان افرادی واقع میگردد که به خاک کشور خاصی احساس تعلق دارند. 

در رابطه با شرکت های تجاری، مفهوم تابعیت شرکت به معنای علقه ای که میان شخص حقیقی و کشور وجود دارد نیست. چرا که شرکت نمیتواند از احساسات انسانی برخودار گردد. با این حال شناخت تابعیت شرکت از اینرو اهمیت میابد که مقررات تشکیل، اداره و انحلال شرکت تابع قانون کشور متبوع شرکت میباشد از سوی دیگر حمایت دیپلماتیک و قوانین مالیاتی نیز در گرو مشخص شدن تابعیت شرکت میباشد.

تابعیت شرکت ها در حقوق ایران

در حقوق ایران اگر شرکتی در ایران تشکیل شود و مرکز اصلی آن نیز خاک ایران باشد، شرکتی ایرانی محسوب خواهد شد و مقررات ایران بر آن حاکم خواهد بود( ملاک اصلی در حقوق ما مرکز اصلی امور است)

اگر شرکتی در خارج ایجاد شده باشد و مرکز اصلیش نیز خارج باشد، در این صورت تابعیت خارجی خواهد داشت.

اگر شرکتی محل تشکیل اش خارج باشد اما مرکز اصلی آن ایران باشد، باید آنرا شرکتی ایرانی در نظر گرفت

نکته مهم: اگر بانکی بیش از 40 درصد سهامش در اختیار خارجیان باشد، بانکی خارجی محسوب میگردد و در این حالت، دیگر به مرکز اصلی امور وی توجه نخواهیم کرد و همچنین است شرکتهای هواپیمایی که 49 درصد سهامشان متعلق به اشخاص بیگانه باشد. در واقع قانونگذار در این دو مورد خاص، ملاک سهامداران را برای مشخص نمودن تابعیت شرکت در نظر گرفته است.

آیا تعییر تابعیت شرکت امکان دارد؟

در رابطه با شرکت های سهامی و با مسئولیت محدود با اتفاق آرا، شرکا میتوانند تابعیت شرکت را تغییری دهند اما باید در این مورد اتفاق آرا وجود داشته باشد و مرکز اصلی شرکت نیز به خارج منتقل گردد

تعریف اقامتگاه

اقامتگاه منظور محل سکونت شخصی است که مرکز مهم امور وی نیز آنجا باشد. اگر محل سکونت و مرکز مهم امور، دو مکان جداگانه باشند، در این صورت مرکز مهم امور به عنوان اقامتگاه شناخته میشود. مرکز مهم امور جایی است که شخص در آن به کار و علایق مهم خود میپردازد.

اقامتگاه شخص حقوقی

در این رابطه در متون قانونی اختلاف نظری وجود دارد. در متن قانون مدنی، اقامتگاه شرکت مرکز عملیات وی خواهد بود اما در متن قانون تجارت، اقامتگاه شرکت، محل اداره شخص حقوقی است. این دو مورد از هم متفاوت اند. مرکز اصلی یا اداری شرکت جایی است که مجامع عمومی تشکیل میشود، هیئت مدیره قرار دارد و شرکت از آنجا اداره میگردد اما مرکز عملیات شرکت جایی است که عملا فعالیت های مادی شرکت در آن صورت میگیرد. مثلا دفتر شرکتی در تهران است اما تولید مواد در شهر صنعتی البرز صورت میگیرد. این تعارض با وجود قانون آیین دادرسی مدنی و قوانین دیگر رفع شده است و به موجب آن، اقامتگاه شرکت مرکز اداره یا مرکز اصلی آن خواهد بود. چرا که مرکز عملیات شرکت متعددا تغییر میکند و ممکن است شرکتی مرکز اداره اش تهران باشد و به موجب پروژه های راهسازی، یکبار در اصفهان فعالیت کند و بار دیگر در تهران و بعد در قزوین و... پس این ملاک برای اشخاص سودمند خواهد بود

چرا باید اقامتگاه شرکت را بدانیم؟

1) اگر شرکتی اقامتگاهش در مناطق آزاد باشد، قانونگذار امتیازاتی را برای این اشخاص در نظر گرفته است

2) دادگاهی که حکم ورشکستگی شرکت را صادر میکند، دادگاه محل اقامت شرکت است

3) همانگونه که در مقدمه بیان کردیم، طرح دعوای حقوقی باید در دادگاه محل اقامت شرکت صورت گیرد.

سوال: اگر شرکتی شعب متعدد داشته باشد، آیا میتوان در اقامتگاه هر شعبه طرح دعوا کرد؟

بله طبق ماده 23 قانون آیین دادرسی، اگر تعهدی از جانب یک شعبه صورت گرفته باشد، میتوان علیه شعبه در اقامتگاه همان شعبه طرح دعوا نمود و اگر شعبه تعطیل شده باشد، در مرکز اصلی امور شرکت طرح دعوا میشود

امکان یا عدم امکان تغییر اقامتگاه

تغییر اقامتگاه شرکت ممکن است اما از آنجا که اقامتگاه در اساسنامه شرکت قید میشود، تغییر آن نیز مستلزم تغییر در اساسنامه شرکت است. میدانیم که تغییر در اساسنامه، مستلزم تصویب امر در جلسه مجمع عمومی فوق العاده است. به این ترتیب، در شرکت های سهامی با تصویب این مجمع و در سایر شرکت ها با تصویب اکثریت لازم برای تغییر اساسنامه، اقامتگاه نیز به مکان دیگری منتقل خواهد گردید.

توصیه پایانی

شرکت های تجاری دارای نمایندگی ها و شعب متفاوتی میباشند. به همین دلیل شناخت اقامتگاه شعب و مرکز اصلی امور آنها در مواردی آسان نبوده ونکات خاص خود را داراست. بهتر است در این مورد به یک وکیل یا مشاور حقوقی مراجعه نمایید