مسئولیت حافظ اموال بازداشت شده

اموالی که به منظوراجرای حکم محکومیت توقیف می گردند اگر جزو اموال منقول باشند به موجب ماده 78 قانون اجرای احکام مدنی جهت حفاظت و نگه داری به فرد مسئولی سپرده می شوند . چنین شخصی اصطلاحاً حافظ یا امین اموال نام دارد که ممکن است در وهله ی نخست با تراضی و توافق اصحاب دعوی انتخاب شود و یا در صورت عدم توافق، توسط مامور اجرا معین گردد. حال می خواهیم بررسی کنیم حافظ چه مسئولیت هایی در قبال ورود خسارت به اموال توقیفی دارد. 

تکلیف سپردن اموال بازداشتی امانی توسط حافظ اموال به شخص دیگر 

پرسش : آیا حافظ یا امین اموال می تواند اموال بازداشتی را که به عنوان امانت نزد وی سپرده شده است به شخص دیگری بسپارد؟ 

به موجب ماده 83 قانون اجرای احکام مدنی حافظ امین اموال بازداشتی است فلذا حق ندارد اموال را به کسی بدهد مگر شخصی که دادورز اجرا دستور استرداد اموال را نسبت به ان شخص صادر کرده باشد. فلذا اگر حافظ به طور مثال قصد سفر داشته و اموال را به برادر خود جهت حفاظت بسپارد، به این دلیل که از حدود اختیارات خود خارج گشته است وصف امین از او سلب شده و مسئول هر کسر و نقصانی است که پس از سپردن به برادرش نسبت به ان مال ایجاد شده است. 

امین در فرض تعدی و تفریط نسبت به اموال مورد امانت چه مسئولیتی دارد؟

بر اساس ماده 83 قانون اجرای احکام مدنی حافظ امانت دار اموال توقیفی است و هر زمان که نسبت به انها تعدی و تفریط انجام دهد ضامن پرداخت کلیه خسارات وارده خواهد بود و حق تقاضای هزینه و اجرت به جهت نگه داری از اموال را نیز نخواهد داشت. باید دانست تعدی به مفهوم خروج از محدوده ی اذن یا اختیارات قراردادی یا عرفی است و تفریط نیز در معنای کوتاهی و ترک عملی است که به موجب قرارداد یا حکم عرف باید نسبت به مال صورت می گرفته است. 

ماده 614 قانون مدنی بیان داشته امین مسئول خسارات وارده به مال مورد امانت نیست چه انکه در ان کسر یا نقصانی حاصل شود و یا چه به طور کلی تلف شده و از بین برود و این وضع تا زمانی صادق است که امین نسبت به مال تعدی و تفریط نکرده باشد. 

فلذا اگر مال در ید امین بدون تقصیر وی ناقص شود، فرد ذی نفع نمی تواند از بابت ان نقصان از وی خسارتی بگیرد مگر انکه بتواند در مقام مدعی، تقصیر وی را اثبات کند ولی در حالتی که امین به طور مثال مال را نزد کسی که حق سپردن به او را نداشته، بسپارد و نزد او مال تلف شود از انجا که امین با تعدی و تفریط خود وصف امانت را ضایع گردانیده ، ضامن بوده و مسئول کلیه خساراتی خواهد بود که مستند به فعل او نیست و این از قواعد ضمانت است 

تعدی و تفریط حافظ و وضعیت محکوم له یا محکوم علیه در دعوای مطالبه خسارت

پرسش : در صورت تعدی و تفریط حافظ کدام یک از محکوم له یا محکوم علیه در دعوای مطالبه خسارت از وی ذی نفع محسوب می شوند؟ 

از انجا که با بازداشت مال مالکیت محکوم علیه زایل نمی شود او همچنان مالک مال شناخته شده و در نتیجه در ذی نفع بودن وی شکی نیست اما از سوی دیگر محکوم له نیز در دعوای خسارت صاحب سمت است چرا که اموال محکوم علیه در راستای اجرای مطالبات وی بازداشت شده و با ورود خسارت به ان اموال امکان دارد محکوم له نیز از اخذ محکوم به یا همان مطالبات خویش محروم بماند. 

امتناع حافظ از استرداد اموال توقیفی 

پرسش : چنانچه حافظ از استرداد اموال توقیفی نزد خود امتناع نماید چه ضمانت اجرایی وجود دارد؟

ماده 85 قانون اجرای احکام مدنی مقرر نموده چنانچه امین یا حافظ از استرداد اموال توقیفی خودداری نماید از تاریخ امتناع ضامن تلقی شده و مامور اجرا به میزان ارزش اموال بازداشتی از اموال متعلق به حافظ به جای ان بازداشت می نماید.

در فرضی که حافظ قبل از دستور تسلیم مال، به قسمت اجرای احکام اطلاع  دهد که اموال بدون تقصیر و تعدی و تفریط از جانب وی تلف شده و یا اسیب دیده است ، از انجا که قانون او را نسبت به اموال، امین و غیر ضامن می داند صرف اطلاع و اظهار وی برای پذیرش سخن او کافی است و چنانچه محکوم له و محکوم علیه دعوایی به طرفیت وی اقامه نمایند، ایشان مدعی تلقی شده و باید به نحو مقتضی تعدی و تفریط امین را اثبات نمایند. 

تکلیف از بین رفتن مال امانی توسط امین و وضعیت استرداد مال

پرسش : اگر امین پس از دستور استرداد از جانب مامور اجرا ادعا کند که مال از بین رفته و استرداد آن ممکن نیست تکلیف چیست؟

در این حالت اجرای احکام نمی تواند به صرف ادعای وی مبنی بر عدم تعدی و تفریط اکتغا کند و دادورز باید به حکم ماده 85 قانون اجرای احکام نسبت به توقیف اموال حافظ به مقدار اموال تلف شده اقدام نماید. در این حالت بار اثبات ادعا با امین است وی می تواند با طرح دادخواستی توقف عملیات اجرایی نسبت به اموال خویش را بخواهد به شرطی که به نحو متضی اثبات کند در حفظ و نگه داری اموال امانی ،مرتکب تعدی و تفریط نشده است .

در شرایطی که حافظ فی الواقع نسبت به اموال بازداشتی تعدی و تفریط انجام داده و اموالی از وی نیز توقیف شده است چنانچه اموال حافظ برای تادیه طلب محکوم له کافی باشد اجرای حکم از همان محل میسر بوده و کار دادورز اجرا نیز خاتمه می یابد و وی تکلیفی در گرفتن حق محکوم علیه به عنوان مالک مال امانی، از حافظ به جهت تعدی و تفریط وی ندارد و محکوم علیه چنانچه مصر به احقاق حق خود می باشد باید نسبت به طرح دعوی طبق قواعد عام مسئولیت مدنی علیه حافظ در مراجع قانونی اقدام نماید.

سخن پایانی

چنانچه با هر گونه سوالی مواجه هستید پیشنهاد می شود جهت دریافت راهنمایی دقیق تر با وکیل دادگستری مشورت نمایید.