اسرار تجاری چیست؟

حفظ این اسرار تجاری از دغدغه های مهم شرکت های بزرگ است؛ قانون برای حفاظت از اسرار تجاری مقرراتی تعیین کرده است هر چند این مقررات محدود هستند.

مقدمه

در جامعه امروزی، افراد در کسب و کار خود به دنبال کسب درآمد هرچه بیشتر و افزودن به منافع مادی خود هستند، در این مسیر فاکتورهای مختلفی دخیل هستند یکی از مهم ترین آنها دارایی­های فکری است که به آنها در کسب سود بیشتر کمک می­کند یکی از مهم ترین این دارایی­ها اسرار تجاری است.که بسیاری از شرکت های بزرگ تولیدی با توجه به همین اسرار تجاری حفاطت شده درآمدهای میلیون دلاری کسب می­کنند.

حفظ این اسرار تجاری از دغدغه های مهم شرکت های بزرگ است؛قانون برای حفاظت از اسرار تجاری مقرراتی تعیین کرده است هر چند این مقررات محدود هستند.

برای حفاظت بهتر اسرار تجاری باید با مفهوم و ویژگی ها و نحوه حفاظت ازآنها اطلاعاتی به دست بیاوریم.

مفهوم اسرار تجاری چیست؟

سر تجاری به هرگونه اطلاعاتی گفته می­شود که دارای ارزش اقتصادی یا ارزش رقابتی بوده و ارزش آن ناشی از ناشناخته بودن آن است به شرط اینکه به سادگی و از راه­های مشروع قابل دستیابی نباشد و دارنده قانونی آن تدابیر متعارفی برای حفظ محرمانگی آنها ترتیب داده باشد؛به عبارت دیگر اسرار تجاری اطلاعات باارزشی است که افراد با استفاده از آنها کسب درآمد می­کنند و از روش­های متعارف برای حفاظت از آنها استفاده می­کنند.

ویژگی­های اسرار تجاری

برای اینکه اسرار تجاری از حمایت های قانونی برخوردار باشند باید ویژگی­های زیر را داشته باشند:

1.ارزش اقتصادی

اسرار تجاری باید دارای ارزش اقتصادی مستقل باشد یعنی به تنهایی ارزش اقتصادی داشته باشد البته میزان ارزش ملاک نیست حتی اگر اطلاعات ارزش کمی هم داشته باشد از حمایت قانون برخوردار است.

2.در دسترس نبودن

اسرار تجاری نباید به گونه ای باشند که به راحتی توسط عموم شناسایی شوند چون اگر به راحتی توسط عموم شناسایی شوند دیگر قابلیت محرمانگی خود را از دست می­دهند و نمی­توان از آنها حمایت کرد.

3. حفاظت معقول شرکت های تجاری و افراد باید تدابیر متعارفی برای حفاظت از اسرار اتخاذ کنند تا افراد دیگر به راحتی نتوانند به این اسرار دسترسی داشته باشند.

اگر برای حفاظت از اطلاعات تدابیر متعارف اتخاذ نشود در صورتی که در دادگاه دعوایی تحت عنوان سرقت اسرار تجاری مطرح شود هنگام رسیدگی،قاضی ممکن است به این مسئله استناد کند و بگوید چون تدابیر لازم برای حفاظت از اسرار فراهم نشده بنابراین محرمانگی آنها از بین رفته و دیگر سر تجاری نیست که قانون از آن حمایت بکند.

روش­های حفاظت از اسرار تجاری

1.قرارداد محرمانگی

یکی از روش های رایج برای حفاظت از اسرار تجاری انعقاد قرارداد محرمانگی است؛ قرارداد محرمانگی قراردادی است که به موجب آن یک نفر در برابر دیگری تعهد می­کند که اطلاعات مربوط به او را محرمانه نگاه دارد و ازآن به سود خود یا دیگری استفاده نکند بیشتر در روابط استخدامی شایع است مهمترین کارکرد قرارداد ؛حفظ محرمانگی اطلاعات ارزشمند و جلوگیری از سوءاستفاده دریافت کننده آنهاست.

2. قرارداد عدم رقابت

قراردادی است که بین رقبای بالفعل و بالقوه منعقد می­شود و یک طرف در برابر دیگری تعهد می­کند تا به منظور حفظ منافع وی برای مدت متعارف و قلمرو جغرافیایی خاص با او رقابت نکند مثلا کارفرما مستخدم را با مشتریان خود آشنا می­کند و اسرار خود را در اختیار وی می­گذارد حالا مستخدم قصد دارد به استخدام رقیب کارفرما دربیاید که این باعث هدر رفتن سرمایه تربیت نیروی انسانی و همچنین افشای اسرار می­شود در اینجا قرارداد عدم رقابت منعقد می­شود تا اسرار تجاری کارفرما حفظ شود.

3.قرارداد عدم ترغیب

قراردادی است که به موجب آن یک نفر در برابر دیگری تعهد می­کند تا برای مدت محدود و در محدوده جغرافیای خاصی مشتریان و مستخدمان طرف مقابل را برای برقراری تعاملات تجاری با خود یا دیگری ترغیب ننماید مثلا مستخدمی که از فهرست مشتریان اطلاع دارد باید از برقراری تماس با مشتریان وترغیب آنها به برقراری رابطه با خود و کارفرمای جدید خودداری بکند.

مدت حمایت

اسرار تجاری تا زمانی که برای عموم افشا نشده باشند مورد حمایت قرار می­گیرند و مدت حمایت از آنها محدود نیست در حالیکه بعد از اینکه اختراع، علامت تجاری و طرح صنعتی ثبت شد مالک برای مدت محدودی حق استفاده انحصاری از آنها را دارد.

قوانین مربوط به اسرار تجاری

در قانون ایران در مورد حمایت از اسرار تجاری قانون خاصی وجود ندارد و حمایت از اسرار تجاری بیشتر از طریق انعقاد قرارداد محرمانگی صورت می­گیرد.

در قانون تجارت الکترونیک به اسرار تجاری پرداخته شده است:

در ماده 65 قانون تجارت الکترونیکی اسرار تجاری الکترونیکی "داده پیامی" است که شامل اطلاعات، فرمولها، الگوها، ابزار وروشها، تکنیک­ها و فرایندها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرح های تجاری و امثال اینهاست که مستقلا ارزش اقتصادی دارد و در دسترس عموم مردم نیست و تلاش های متعارف و معقول برای حفاظت از آنها انجام می­گیرد.

به موجب ماده 64 قانون تجارت الکترونیکی تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری موسسات برای خود و یا افشای آن برای اشخاص دیگر در بستر الکترونیکی جرم محسوب می­شود.

در ماده 75 قانون تجارت الکترونیک برای این جرم مجازات تعیین شده است؛ در این ماده بیان شده "هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی به منظور رقابت، تحصیل منفعت و یا ورود ضرر به بنگاه­های تجاری، صنعتی، اقتصادی و خدماتی با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا دستیابی غیرمجاز، اسرار تجاری آنان رابرای خود تحصیل کند و یا برای اشخاص ثالث افشا کند به حبس از 6 ماه تا دو سال ونیم و جزای نقدی معادل 50 میلیون ریال محکوم خواهد شد"

نکته ای که در مورد این قانون باید به آن توجه کرد این است که این قانون تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری را فقط در بستر الکترونیکی جرم انگاری کرده است.

نتیجه گیری

با توجه به اهمیت بالای حفاظت از اسرار تجاری باید راهکارهای مناسبی برای عدم افشای آنها فراهم کرد؛ از آنجایی که این اسرار باعث کسب درآمد بالا برای دارندگان آنها می­شود دارندگان اسرار برای حفاظت از آنها اصولا قرارداد عدم افشا منعقد می­کنند که این مورد در ایران از آنجایی که قانون خاصی که به حمایت از اسرار تجاری بپردازد دیده نمی­شود راهکار مناسبی است.

سخن پایانی

با توجه به اهمیت قراردادهای محرمانگی برای عدم افشای اسرار تجاری؛ شرکت ها و کارفرمایان در قراردادهای استخدام باید بندهای محرمانگی را به دقت تنظیم بکنند و توصیه ما این است حتما در این موارد از راهنمایی وکلای متخصص در زمینه تنظیم قراردادها بهره ببرند تا متحمل ضرر مادی جبران ناپذیر نشوند.