سرقت ادبی طرح و ایده

استفاده از ایده های دیگران برای تولید هر اثر دیگر سرقت ادبی است. تعریف سرقت ادبی، مصادیق سرقت ادبی، نحوه شکایت در مورد سرقت ادبی، مدارک مورد نیاز و مرجع صالح از موضوعات مهم مطرح شده در مقاله سرقت ادبی طرح و ایده می باشد.

مقدمه

افراد در مورد طرح و ایده و نوشته ها و به عبارت دیگر اثر ادبی و هنری خود دارای حقوق مادی و معنوی هستند؛سرقت ادبی طرح و ایده یعنی حقوق معنوی پدیدآورندگان اثر توسط دیگری نقض شود و این عمل زمانی به وجود می­آید که طرح و ایده ای که متعلق به دیگری است به طور غیرقانونی توسط شخص دیگری استفاده گردد.

سرقت ادبی امری غیر اخلاقی در امر پژوهش می­باشد و باعث فریب مخاطب می­شود و ممکن است صاحب اصلی اثر از شما یه خاطر این عمل شکایت بکند بنابراین بهتر است در این مورد اطلاعات داشته باشید تا هم در تحقیقات خود تا حد امکان از سرقت اطلاعات مربوط به اثر دیگری امتناع بکنید و هم زمانی که کسی از اثر شما استفاده کرد از نحوه شکایت و پیگیری مطلع شوید.

سرقت ادبی چیست؟

استفاده از ایده های دیگران برای تولید هر اثر دیگر سرقت ادبی است که این استفاده می­تواند به دو حالت باشد؛

1.شخص از ایده دیگری بدون اینکه چیزی از آن کم یا زیاد بکند استفاده می­کند؛به عبارت دیگر از اثر دیگری کپی می­کند.

2.شخص با بهره گیری از ایده های دیگران اثری را خلق می­کند؛باید دقت کنیم این مورد با الهام گرفتن متفاوت است در الهام گرفتن شخص با نگاه به ایده دیگری چیز جدیدی که از خلاقیت خودش ناشی شده خلق می­کند اما در سرقت ایده همه پیز کاملا از روی اثر دیگری نوشته شده است و خلاقیت خود شخص در آن دیده نمی­شود.

در قانون ایران اگر شخصی به صورت عمدی ایده و طرح متعلق به دیگری را بدون اجازه صاحب آن به نام خود یا دیگری مورد استفاده قرار دهد مرتکب جرم سرقت ادبی شده است. در این صورت برای صاحب اثر این حق ایجاد می­شود که علیه مرتکب سرقت ادبی در مراجع قضایی شکایت بکند.

حمایت قانون از طرح و ایده

طبق ماده 1 قانون حمایت از مولفان،مصنفان و هنرمندان به شخص مولف،مصنف و هنرمند پدیدآورنده گفته می­شود و به چیزی که از خلاقیت و ابتکار این افراد پدید می­آید اثر گفته می­شود؛روشی که در ایجاد اثر به کار رفته اهمیتی ندارد بنابراین طرح و ایده یک اثر است،که متعلق به پدیدآورنده است.

مطابق بند 5 و 7 ماده 2 قانون حمایت از حقوق مولفان،مصنفان و هنرمندان "نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نوشته ها و خط های تزئینی و هرگونه اثر تزئینی که به هر طریق و روشی به وجود آمده باشد مورد حمایت این قانون می­باشد.

مصادیق سرقت ادبی

سرقت ادبی مصادیق متعددی دارد برای روشن شدن آن چند نمونه ذیلا ذکر می­شود:

1.اگر شخصی اثری به نام خود ترجمه کند و منبع اصلی را در اثر خود ذکر نکند و مخاطب تصور کند که مطلب متعلق به مترجم است سرقت علمی و ادبی محقق شده است.

2.کپی کردن عکسهایی که مشمول قانون کپی رایت است و مورد حمایت قانون می­باشد و استفاده از آنها نیز سرقت علمی و ادبی محسوب می­شود.

3.استفاده از بخش هایی از یک فیلم و گرداوری آنها به صورت یک اثر مستق نیز سرقت علمی و ادبی است.

شکایت از سرقت ادبی طرح و ایده

شکایت از سرقت ادبی طرح و ایده موجب تشکیل پرونده کیفری می­شود  و مراحل دادسرا و دادگاه توسط شاکی یا وکیل وی باید پیگیری شود.

نکته ای که باید به آن توجه کرد سرقت ادبی طرح و ایده یک ادعایی است که توسط شاکی مطرح می­شود و دادستان امکان ورود به جرم سرقت ادبی بدون شکایت شاکی خصوصی را ندارد بنابراین شاکی باید با استناد به ادله این ادعا را نزد دادگاه اثبات کند.

دادسرا ابتدا شکوائیه سرقت ادبی طرح و ایده را بررسی می­کند سپس متهم و شاکی در دادسرا حضور یافته و دفاعیات خود را مطرح می­کنند و در صورت احراز مجرمیت متهم ،کیفرخواست صادر کرده و پرونده را برای اظهار نظر دادستان می­فرستد بعد از آن دادگاه کیفرخواست را ملاحظه و رسیدگی را آغاز می­کند اگر دلایل قابل قبولی برای احراز مجرمیت متهم نباشد حکم برائت وی صادر می­شود و در غیر اینصورت یعنی اگر شاکی ادله ای ارائه کند که مجرمیت متهم را اثبات کند وی محکوم به تحمل مجازات سرقت ادبی طرح و ایده می­شود.

مرجع شکایت در جرم سرقت ادبی

دادسرای فرهنگ و رسانه در تهران عهده دار کشف،تعقیب و تحقیق درباره جرم سرقت ادبی است.

با شکایت شاکی موضوع سرقت ادبی در تهران در دادسرای فرهنگ و رسانهرسیدگی می­شود و در شهرستانها نیز دادسرای عمومی شهرستان محل وقوع جرم و یا دادگاه عمومی بخش صالح به رسیدگی به جرم سرقت ادبی است.

مدارک مورد نیاز جهت طرح دعوا جرم سرقت ادبی

مدرک شناسایی شاکی.

مشخصات اثری که ادعا شده از آن سرقت ادبی صورت گرفته است.

مدارکی که ثابت کند سرقت ادبی از سوی مشتکی عنه انجام شده است.

جرم استفاده از نام و عنوان اثر در سرقت ادبی

مطابق ماده 17 قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان"نام و عنوان و نشان ویژه ای که معرف اثر است از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود و هیچ کس نمی­تواند از آنها برای اثر دیگری از همان نوع یا مانند آن به شکلی که القای شبهه بکند استفاده بکند.

این جرم زمانی اتفاق می­افتد که شخصی نام و عنوان و نشان ویژه ای که معرفی کننده اثر است استفاده بکند؛از طرفی جرم یک جرم مقید به نتیجه است یعنی این عمل وقتی جرم است که موجب فریب دیگران بشود بنابراین تا زمانی که فریبی اتفاق نیفتد جرمی محقق نمی­شود.

شخص باید علم به موضوع داشته باشد یعنی بداند نام و عنوان متعلق به دیگری است و از سوی دیگر سوء نیت خاص یعنی قصد فریب دیگران را نیز داشته باشد.

نتیجه گیری

سرقت ادبی عملی غیر اخاقی و غیرقانونی می­باشد از طرفی موجب عدم پویایی فرهنگ و آثار علمی ادبی می­شود از طرفی دیگر حقوق پدیدآورنده اثر را زایل می­کند بنابراین پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری، نویسندگان، محققان، دانشجویان و... باید در آثار خود تلاش بکنند از آثار دیگران سرقت ادبی انجام ندهند؛ هم به این دلیل که این عمل جرم است و با شکایت صاحب اثر ممکن است محکوم به مجازات شوند و هم برای اینکه از ایجاد آثار تقلیدی و کپی جلوگیری شود و آثار علمی ادبی پویایی و تازگی داشته باشند و حقوق صاحبان اثر زایل نشود.