آثار سازش در مرحله اجرای حکم

هریک از طرفین دعاوی می توانند در تمام مراحل دادرسی نسبت به درخواست سازش از طرف مقابل اقدام نمایند و مرحله ی اجرای حکم نیز از این قاعده مستثنی نیست، سازش نامه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی، سازش نامه تنظیمی در دادگاه، سازش نامه تنظیمی در قسمت اجرای حکم و سازش نامه عادی تنظیمی میان طرفین از انواع مراحل سازش نامه می باشد.

تعریف سازش در دعاوی حقوقی

هریک از طرفین دعاوی می توانند در تمام مراحل  دادرسی نسبت به درخواست سازش از طرف مقابل اقدام نمایند و مرحله ی اجرای حکم نیز از این قاعده مستثنی نیست . به موجب ماده 160 قانون اجرای احکام مدنی با ابلاغ اجرائیه و ظرف مهلت ده روز، در صورت عدم اجرای حکم از جانب محکوم علیه، وی می تواند با محکوم له سازش نماید. 

مفاد سازش نامه تنظیمی فی مابین، می تواند حاوی توافق طرفین پیرامون اجرای حکم و مختومه شدن پرونده باشد. چنین سازشی در مرحله ی اجرای حکم می تواند به چهارشکل محقق شود که نحوه و آثار هر یک را در ذیل به تفکیک بررسی می کنیم.

انواع مراحل سازش نامه

1.سازش نامه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی

2.سازش نامه تنظیمی در دادگاه

3.سازش نامه تنظیمی در قسمت اجرای حکم

4.سازش نامه عادی تنظیمی میان طرفین

1.سازش نامه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی

بر اساس محتوای ماده 181 قانون اجرای احکام مدنی اصحاب دعوی می توانند سازش نامه را در دفتر اسناد رسمی و نزد مامور رسمی یعنی سر دفتر تنظیم نموده و آن را به واحد اجرای حکم تسلیم نمایند. باید توجه داشت چنین سازش نامه ای باید به طور صریح حاکی از توافق طرفین مبنی بر اجرایی شدن حکم تلقی شود و پرونده میان انها مختومه شده باشد. 

با ارائه ی این سازش نامه به دادورز اجرای حکم از سوی هر یک از طرفین ، هر گونه اقدام اجرایی نسبت به محکوم علیه متوقف می شود. باید دانست  امکان سازش تنها منحصر به مهلت ده روزه از تاریخ ابلاغ اجرائیه نیست لکن بین سازش در مهلت مزبور و خارج از آن تفاوتی مطرح است و آن در مورد اخذ هزینه اجرای حکم از محکوم علیه است. چنانچه سازش در موعد ده روزه واقع شود محکوم علیه معاف از پرداخت هزینه ی اجرای حکم در حق دولت است لکن خارج از این موعد باید نصف این حق اجرا را تادیه نماید.

در فرضی که طرفین سازش نامه ی خود را در دفتر اسناد رسمی تنظیم نموده و محکوم علیه برخلاف مفاد سازش نامه اقدامی جهت تعهدات خود ننموده باشد آیا محکوم له می تواند پرونده ی اجرایی را مجددا به جریان بیاندازد؟ 

پاسخ به پرسش فوق منفی است چرا که با ارائه ی سازش نامه به واحد اجرا پرونده مختومه شده تلقی می گردد و امکان جریان دوباره ی ان وجود ندارد لکن محکوم له می تواند با ارائه ی سند رسمی سازش نامه مفاد ان را طبق ایین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا در اجرای ثبت به اجرا بگذارد.

2.سازش نامه تنظیمی در دادگاه

ممکن است سازش در دادگاه محل اجرای حکم و یا دادگاهی غیر از ان واقع شود. باید گفت دادگاهی که حکم تحت نظر ان انجام می شود برای احراز حصول سازش میان اصحاب دعوی صالح به رسیدگی است همچنین محکوم علیه می تواند به طور مستقل از دادگاه محل اقامت محکوم له نیز درخواست صلح و سازش نماید و در این صورت سازش نامه ی تنظیمی توسط هر یک از مراجع مذکور به قسمت اجرا تسلیم شده و مطابق ان پرونده میان طرفین مختومه می گردد. 

باید گفت سازش نامه ی تنظیمی در دادگاه نیز موجب منتفی شدن پرونده اجرایی شده و چنانچه محکوم علیه مطابق مفاد ان عمل ننماید محکوم له امکان جریان دوباره همان پرونده اجرایی را نداشته و باید از دادگاه صادر کننده ی گزارش اصلاحی، درخواست صدور اجرائیه نماید تا پرونده ی اجرایی دیگری برای الزام محکوم علیه به اجرای مفاد سازش نامه مفتوح گردد. 

3.سازش نامه تنظیمی در قسمت اجرای حکم

سازش نامه می تواند توسط دادورز اجرای حکم در واحد اجرا تنظیم شود چنین سازش نامه ای اگر گویای مختومه شدن پرونده ی اجرایی باشد مطابق ان مختومه می گردد.

در پاسخ به این پرسش که اگر محکوم علیه به تعهدات ضمن این سازش نامه عمل نکند تکلیف قسمت اجرا چیست ؛ باید گفت چنین سازش نامه ای به مفهوم خاص خود جزو اسناد لازم الاجرا تلقی نمی گردد چرا که اگر چه توسط مامور رسمی تنظیم می شود لکن در لازم الاجرا بودن سازش نامه ی تنظیمی در قسمت اجرا و توسط دادورز نصی در قانون وجود ندارد و از این حیث با سازش نامه ی تنظیمی در دفتر اسناد رسمی و دادگاه متفاوت است. 

نهایتا اینکه چنین سازش نامه ای امکان درخواست صدور اجرائیه و تشکیل پرونده ی اجرایی جداگانه ای را نیز نخواهد داشت و محکوم له ناچار است برای الزام محکوم علیه به اجرای تعهدات خود، یک دعوای مستقل در دادگاه اقامه نماید. 

4.سازش نامه عادی تنظیمی میان طرفین

اخرین شکل از سازش در مرحله ی اجرای احکام، سازش توسط طرفین درخارج از دادگاه و واحد اجرا و به شکل عادی است. 

با حضور طرفین در واحد اجرا و ارائه ی سازش نامه ی تنظیمی فی مابین به دادورز اجرا، صورت مجلسی توسط وی تنظیم شده و به امضای طرفین دعوی می رسد و مطابق رویه دیگر سازش نامه ها چنانچه توافق طرفین بر مختومه شدن پرونده باشد مطابق ان عمل می شود. در این نوع از سازش نیز با مختومه شدن پرونده ی اجرایی دیگر امکان جریان دوباره ان نبوده و محکوم له در صورت خلف وعده از جانب محکوم علیه، ناگزیر از مراجعه به محاکم صالح جهت اقامه ی دعوا می باشد.

سخن پایانی

از آنجا که تنظیم سازش نامه حاوی اثار حقوقی متنوعی است توصیه می شود قبل از انجام ان با وکیل دادگستری مشورت نمایید.