فوت محکوم علیه در جریان اجرای حکم

عملیات اجرایی از زمان صدور اجرائیه شروع شده و تا مختومه شدن پرونده اجرایی ادامه دارد. در این مقاله خواهیم دید ، در این اثنا فوت محکوم علیه چه تاثیری در روند اجرای حکم خواهد گذاشت.

به موجب ماده  31 قانون اجرای احکام مدنی با فوت محکوم علیه فرایند اجرای حکم حسب مورد تا زمان معرفی وراث محکوم علیه، وصی، امین و یا مدیر ترکه متوقف می گردد. توقیف عملیات اجرایی از یک سو بدان معنی است که نباید قدمی به جلو نهاده شود به طور مثال اگر مالی از محکوم علیه در توقیف است به مزایده گذارده شود و از سوی دیگر نباید اعاده به وضع سابق صورت گیرد یعنی در همان مثال، توقیف اجرای حکم نباید منجر به رفع بازداشت و آزاد شدن مال گردد. 

تکلیف محکوم له در معرفی ورثه 

در کلیه مواردی که به علت فوت محکوم علیه دادگاه مبادرت به صدور قرار توقیف عملیات اجرایی می نماید، در قرار صادره از یک سو جهت توقیف را مشخص می کند و از سویی دیگر شیوه یا عامل رفع توقیف را تعیین می نماید  یعنی جهت توقیف "فوت محکوم علیه " و شیوه ی رفع آن "معرفی ورثه یا امین و..." قید می شود و محکوم له پس از صدور اخطاریه دادگاه، بسته به مورد باید نسبت به معرفی وراث متوفی یا امین و .. اقدامات لازمه را به عمل آورد. 

باید گفت صرف معرفی وارث یا ورثه ی محکوم علیه کافی بوده و نیازی به ارائه گواهی انحصار وراثت نمی باشد چرا که ممکن است وراث درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را تقدیم مرجع مربوطه ننموده باشند و اگر محکوم له را مکلف به ارائه چنین سندی بدانیم وی به عنوان ذی نفع ناچار است خود راسا درخواست صدور گواهی مزبور را به مرجع صالح تقدیم نماید و روشن است این موضوع مستلزم تسلیم مدارک و اسنادی است که تهیه انها برای اشخاصی به غیر از وراث به سختی ممکن است و در این صورت عملیات اجرایی ممکن است حتی تا سالها به طول انجامد بنابراین باید محکوم له را بی نیاز از ارائه گواهی انحصار وراثت بدانیم.

اگر محکوم له علی رغم اطلاع از اسامی ورثه از محل اقامت آنها مطلع نباشد تکلیف چیست؟

چنانچه محکوم له با اخطار دادگاه اسم یا اسامی وراث متوفی را اعلام نماید اما از اعلام نشانی انها عاجز باشد در این شرایط حسب مورد انکه اجرا در چه مرحله ای باشد، اجرائیه و یا اخطار مربوطه از طریق نشر اگهی در روزنامه کثیرالانتشار ابلاغ عمومی خواهد شد. در فرضی که محکوم علیه وارثی نداشته باید پذیرفت که اگر قسمت اجرا نیز از وجود وارث بی اطلاع باشد برابر ماده 327 قانون امور حسبی باید مراتب به دادستان اعلام گردیده تا نسبت به تعیین مدیر ترکه برای اداره اموال متوفی اقدام شود

تکلیف محکوم له در معرفی وصی یا امین یا مدیر ترکه 

محکوم علیه متوفی معمولا وارثی دارد که به موجب مطالب فوق توضیح دادیم که باید به قسمت اجرا معرفی شوند حال اگر میان وراث صغیری باشد که ولی خاص نیز نداشته و یا مجنونی باشد که باید برای او قیمی تعیین شود  و یا وارث او جنینی باشد که باید مطابق مقررات برای اداره سهم الارث او امین تعیین شود و مواردی از قبیل ، تکلیف محکوم له و واحد اجرا در اوضاع مورد مثال چیست ؟ 

آیا محکوم له موظف است نسبت به موارد مذکور تحقیق نماید تا برایش اثبات شود که باید حسب مورد خود وارث یا امین یا قیم را معرفی کند و یا صرف معرفی وراث کافی است بدون انکه نیاز به معرفی ولی یا قیم انها باشد؟ می توان گفت در صورت فوت محکوم علیه کافی است محکوم له در محدوده ی علم و اطلاع خود نام وارث یا وراث او را به قسمت اجرا دادگاه اعلام نماید و اگر وراث برای او نیز مجهول باشد با اعلام وی به اجرا ، مرجع مربوطه  باید وفق مقرره ماده 327 قانون امور حسبی نسبت به اعلام این موضوع به دادستان جهت درخواست تعیین مدیر ترکه برای اداره اموال متوفی خطاب به مرجع صالح اقدامات مقتضی را به عمل اورد. ظاهر ماده 31 قانون اجرای احکام مدنی گویای این است که محکوم له در معرفی قیم یا امین و ... تکلیف دارد اما در حقیقت نمی توان این تکلیف را به او محول کرد و او را مجبور به انجام تحقیقات جهت یافتن قیم و وصی و امثالهم نمود بلکه دادگاهی که حکم تحت نظر ان اجرا می شود در اجرای ماده 56 قانون امور حسبی باید نسبت به اعلام این موضوع به داستان جهت تعیین قیم اقدام نماید.

سخن پایانی

از انجا که مرحله ی اجرای حکم از پیچیدگی های خاصی برخوردار است توصیه می شود در صورت وجود هر گونه ابهام یا سوال با وکیل دادگستری متخصص در امر اجرای حکم مشورت نمایید.