آدم ربایی و اخفای غیرقانونی

نکته ۱ ؛ آدم ربایی و اخفای غیرقانونی :

 جرم آدم ربایی و اخفای غیر قانونی از جرایم علیه آزادی تن بوده که در ماده ۶۲۱ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ جرم انگاری شده است. این ماده مقرر می دارد؛ " هر کس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگری به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصا یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند در صورتی که ارتکاب جرم به عنف یا تهدید باشد به حبس درجه ۴ ( بیش از ۵ سال تا ۱۰ سال ) و در غیر اینصورت به حبس درجه ۵ ( بیش از ۲ سال تا ۵ سال ) محکوم خواهد شد. در صورتی که سن مجنی علیه کمتر از ۱۵ سال تمام باشد یا ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنی علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود ، مرتکب به حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می گردد."

نکته ۲ : شرایط تحقق جرم؛ آدم ربایی و اخفای غیرقانونی :

۱. رفتار فیزیکی جرم در ماده شامل دو عنوان و رفتار مجرمانه است ؛ یک ادم ربایی و دوم اخفای غیرقانونی دیگری. ربایش انسان جرمی است که نیازمند جابجایی و انتقال فیزیکی دیگری را دارد و اگر جابجایی فیزیکی صورت نگیرد جرم تام واقع نشده مثلا شخص آدم ربا ، بزه دیده را به زور از کنار خیابان سوار ماشین می کند و به خارج شهر می برد که آدم ربائی است اما اگر در کنار خیابان شخص را به زور سوار کند و ۵۰ متر جلوتر دستگیر شود یا بزه دیده خودش را از ماشین به بیرون بیندازد موضوع در حد شروع به جرم آدم ربایی است . یا اگر آرش،  بابک را به زور از طبقه سوک یک خانه به زیر زمین آن خانه ببرد و به زور نگه دارد آدم ربایی نیست چرا که عرف انتقال بزه دیده را به زور در یک ساختمان از مصادیق ربایش و انتقال فیزیکی نمی داند. بنابر قول قوی تر جرم آدم ربایی جرمی است آنی  و به محض اینکه عرفا بزه دیده توسط آدم ربا مسافتی جابجا شود جرم تام آدم ربایی تحقق یافته است.  اما دومین رفتار مجرمانه ماده " اخفای غیرقانونی " است که در آن مرتکب ، بدون رضایت بزه دیده وی را در محلی به دور از دیدگان دیگر مخفی می کند و جرمی مستمر است یعنی تا زمانیکه فرد مخفی باشد جرم هم ادامه دارد. بعنوان مثال انتقال بابک بدون رضایت وي از طبقه سوم به انباری آن ساختمان توسط آرش یا انتقال بابک به زور از کنار خیابان و انتقال وی به یک اصطبل در بیرون شهر و نگهداری در اصطبل مصداق مخفی کردن است.

پرسش : تفاوت اخفای غیرقانونی موضوع ماده ۵۸۳ قانون تعزیرات با اخفای غیرقانونی موضوع ماده ۶۲۱ قانون یاد شده چیست ؟ قانونگذار یک  عنوان مجرمانه را یکی در ماده ۵۸۳ آورده که مجازات آن ۱ تا ۳ سال حبس بوده و یک بار دیگر در ماده ۶۲۱ اشاره کرده که کیفر آن حسب مورد حبس درجه ۴ یعنی بیش از ۵ تا ۱۰ سال و یا حبس درجه ۵ یعنی بیش از ۲ تا ۵ سال است. دیدگاه های مختلفی برای حل تعارض بیان شده که مهمترین آن ها دو نظر می باشد. نظر اول آنست که تفاوت اخفای غیر قانونی دو ماده در انگیزه " شرورانه " است به گونه ای که اگر مرتکب در زمان اخفای غیرقانونی انگیزه ش مطالبه وجه یا مال یا قصد انتقام یا هر انگیزه سو دیگری باشد مشمول اخفای غیرقانونی موضوع ماده ۶۲۱ است در غیر اینصورت مشمول ماده ۵۸۳ است. نظر دوم تفاوت دو ماده در آنست که اخفای غیرقانونی موضوع ماده ۶۲۱ در ادامه جرم آدم ربایی رخ دهد مشمول ماده ۶۲۱ است اما اگر اخفای غیرقانونی بدوا روی دهد مشمول ماده ۵۸۳ است. بنظر می رسد نظر اول درست تر باشد چرا که اخفای غیرقانونی بدوا هم روی دهد مشمول هر دو ماده است.

۲. موضوع جرم " انسان زنده " است. بنابراین اگر مرتکب یک جسد را مخفی یا برباید مرتکب جرم آدم ربایی یل اخفای غیرقانونی نشده است.

۳. برای تحقق جرم آدم ربایی یا اخفای غیرقانونی " عدم رضایت " بزه دیده شرط است. عبارت " ... به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر" تماما گویای عدم رضایت بزه دیده است. بنابراین اگر شخصی با کتک زدن یا با تهدید یا با حیله به عنوان مسافرکش جهت رساندن شخص ، نامبرده را به مکان دیگری ببرد مرتکب جرم آدم ربایی شده است. در مورد افراد اکراه شده ، فریب خورده ، کودکان و  مجانین ... همراهی ظاهری آن ها به دلیل مخدوش بودن رضایت همان حکم عدم رضایت را دارد.

۴.مرتکب جرم می تواند ؛ " مباشرتا" یا " به تسبیب یعنی توسط دیگری " مرتکب جرم آدم ربائی یا اخفای غیر قانونی شود. مثلا آرش شخصا به زور بابک را کنار خیابان سوار خودرو کند و به بیرون شهر ببرد در اینجا به مباشرت است. توسط دیگری یا به تسبیب در جایی است که جرم با واسطه صورت گیرد مثلا آرش که با بابک دشمن است برای ربودن پسر بابک،  به یک آژانس زنگ می زند و مشخصات بچه ی را می دهد که از فلان دبستان به آدرس خانه اش راننده آژانس ببرد . راننده آژانس هم به دم مدرسه رفته و به گمان اینکه کودک فرزند آرش است کودک را به خانه آرش می برد در این جا جرم آدم ربایی توسط راننده آژانس که جاهل به موضوع بوده ارتک اب یافته و آرش آدم ربا بوده و سبب اقوی به شمار می آید.

پرسش : آیا در آدم ربایی یا اخفای غیر قانونی به تسبیب باید شخص مباشر فاقد مسولیت کیفری باشد یعنی جاهل یا صغیر غیرممیز یا مجنون یا حیوان یا اکراه شده و... باشد یا اینکه مباشر می تواند شخص دارای مسولیت کیفری هم باشد و به عبارتی مقنن استثنائا هر دو هم معاون و مباشر را در یک ردیف و مجازات یکسانی در نظر گرفته است ؟ در این باره دو نظر است ؛ نظر اول اینست که باید به گونه ای ماده تفسیر شود که قواعد مربوط به معاونت در جرم زیر سوال نرود. بنابراین منظور از آدم ربایی توسط دیگری در جایی مجازات آدم ربایی به شخص دستوردهنده می رسد که او سبب اقوی از مباشر باشد یعنی مباشر جرم مسولیت کیفری نداشته باشد حال مباشر جاهل یا غیر ممیز یا حیوان یا مکره و غیره باشد. نظر دوم آنست که قانونگذار در ماده خواسته سیاست جنایی سخت گیرانه ای را نسبت به سبب در نظر بگیرد بنابراین هم سبب و هم مباشر در صورت داشتن مسولیت کیفری برای مباشر هر دو به مجازات فاعل جرم آدم ربایی محکوم می شود. بنظر می رسد نظر اول درست تر است چرا که نظر دوم شخصی که معاون در جرم هست را در حکم مباشر قرار داده است.

۵. نتیجه جرم آدم ربایی " سلب آزادی تن " دیگری است.

۶. عوامل تشدید کننده جرم سه عامل در ماده آمده است ؛ نخست بزه دیده زیر ۱۵ سال سن داشته باشد که منظور ۱۵ سال تمام خورشیدی است. دوم جرم با وسیله نقلیه ارتکاب یابد . منظور از وسیله نقلیه اعم از موتوری مثل انواع خودروها سنگین و سبک ، موتور سیکلت،  کشتی ، قایق موتوری ، هواپیما   هلی کوپتر و... و وسایل نقلیه غیرموتوری مثل دوچرخه و... . بنابراین حیوانات را شامل نمی شود .شرط است که آدم ربائی با وسیله نقلیه صورت پذیرد مثلا آرش کودکی را جلوی مدرسه به زور بغل میکند و پس از ۵۰ متر سوار ماشین کرده و می برد در اینجا مجازات آرش به جهت استفاده از وسیله نقلیه حین ارتکاب جرم تشدید می شود. اما اگر آرش کودکی را ۵۰۰ متر از کنار مدرسه برباید و چند خیابان پایین تر سوار ماشین کند مشمول تشدید نیست چرا که با انتقال کودک به میزان ۵۰۰ متر عرفا جرم آدم ربایی واقع شده و انتقال بعدی با ماشین جرم را تشدید نمی کند در حالیکه در مثال اول جرم آدم ربایی با انتقال ۵۰ متری کودک واقع نشده و با گذاشتن داخل ماشین و انتقال آن تازه جرم تام واقع می شود. سومین عامل تشديد کننده " آسیب جسمی یا حیثیتی " به بزه دیده است. آسیب جسمی مثل ایراد صدمات بدنی و آسیب حیثیتی مانند ارتکاب جرایم جنسی نسبت به بزه دیده است. آسیب جسمی یا حیثیتی می تواند توسط آدم ربا یا شخص دیگر باشد در هر صورت مجازات آدم ربا تشدید می شود. مثلا آرش، فرزانه را برباید و فرزانه توسط دوست آرش به نام بابک مورد تجاوز قرار گیرد در اینجا مجازات آدم ربایی آرش تشدید می شود. آسیب جسمی می تواند عمدی یا غیر عمدی باشد. بعنوان مثال اگر آرش،  فرزانه را با ماشین برباید و سپس در حین رانندگی ماشین دیگری به ماشین آرش بزند و فرزانه مصدوم شود مجازات آدم ربایی آرش تشدید می شود. باید بین آسیب جسمی و یا حیثیتی بزه دیده و رفتار مجرم رابطه سببیت باشد . پس اگر آرش، بابک را برباید و در خانه ای حبس کند و زلزله بیاید و بابک آسیب ببیند مجازات آدم ربایی آرش تشدید نمی شود چرا که میان آدم ربایی و آسیب جسمی به بابک رابطه سببیت وجود ندارد.

۷. مجازات جرم آدم ربایی و اخفای غیر قانونی در صورتی که به عنف یا تهدید باشد بیش از ۵ تا ۱۰ سال حبس است که اگر بزه دیده زیر ۱۵ سال باشد یا با وسیله نقلیه صورت گیرد یا باعث آسیب جسمی یا حیثیتی به بزه دیده شود ۱۰ سال حبس می باشد. و در صورتی که با حیله یا فریب و غیره باشد بیش از ۲ تا ۵ سال حبس است که اگر یکی از عوامل مشدده س اخیر باشد مجازات مرتکب ۵ سال حبس است.

۸. عنصر روانی جرم : اولا مرتکب باید بداند که انسان زنده را می رباید یا مخفی می کند اما اگر انسان زنده را گمان کند مرده است برباید و مخفی کند مرتکب جرم نشده است. ثانیا عامدا انسان زنده را برباید یا مخفی کند . ثالثا عمد در سلب آزادی تن دیگری داشته باشد. رابعا اینکه انگیزه وی سو باشد همچون مطالبه وجه یا مال یا انتقام یا غیره.

توصیه پایانی 

باتوجه به پیچیدگی پرونده ها در این حوزه توصیه می شود، از مشاوره و راهنمایی وکلای مجرب مجموعه هموکیل بهره مند شوید.