مفهوم مواعد قضایی و ضمانت اجرای آن

منظور از مواعد قضایی، مواعدی هستند که که دادگاه برای انجام اعمالی تعیین می کند که در جریان دادرسی، اصحاب دعوا یا اشخاص دیگری که به گونه ای در ارتباط با دادرسی قرار می گیرند باید انجام دهند.

مفهوم مواعد قضایی

مواعد قضایی به مواعدی گفته می شود که دادگاه برای انجام اعمالی تعیین می کند که در جریان دادرسی، اصحاب دعوا یا اشخاص دیگری که به گونه ای در ارتباط با دادرسی قرار می گیرند باید انجام دهند. مواعد قضایی بر خلاف مواعد قانونی در قانون تعیین نگردیده اند و دادگاه با برآورد مدتی که می بایست صرف انجام عمل مورد نظر شود، راساً ان را تعیین می کند. 

به طور مثال مهلت تجدیدنظر خواهی یک موعد قانونی است که در متن قانون صراحتا برای افراد مقیم ایران بیست روز و برای افراد خارج از ایران دو ماه در نظر گرفته شده است در مقابل یک نمونه برای موعد قضایی آن است که چنانچه یکی از اصحاب دعوا استناد به پرونده مدنی دیگری نماید، دادگاه به درخواست او خطاب به مرجع ذی ربط تقاضانامه ای به او می دهد که رونوشت موارد استنادی در مدت معینی مثلا پانزده روز به او داده شود.

همچنین در صورتی که دادگاه قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نماید در قرار مزبور با توجه به کمیت و کیفیت موضوع کارشناسی مدتی که کارشناس باید اظهار نظر کند را تعیین می کند این مدت نیز از مواعد قضایی به شمار می رود و دادگاه با در نظر گرفتن مدتی که کارشناس لازم دارد تا نسبت به موضوع رسیدگی نموده و اظهار نظر خود را تنظیم و تقدیم نماید ،ان را تعیین می کند که می تواند بر مبنای روز یا ماه باشد. 

طریقه ی احتساب مواعد قضایی چگونه است؟

در احتساب مواعد قضایی تمام قواعدی که در احتساب مواعد قانونی لازم الرعایه بوده تا حدی که قابل انطباق است باید مورد لحاظ قرار گیرد به طور مثال اگر یکی از طرفین دعوا خارج از ایران اقامت داشته باشد و باید نسبت به او یک موعد قضایی تعیین گردد، این موعد نباید کمتر از دو ماه باشد. 

در احتساب مواعد روز ابلاغ و روز اقدام جزو مدت به حساب نمی اید بنابراین اگر اخطار جهت انجام یک عملی یک هفته مهلت دارد و یکم مهرماه به مخاطب ابلاغ شده است شمارش مهلت از دوم مهرماه شروع شده که پایان ان هشتم مهر است لکن از انجایی که روز اقدام نیز جزو موعد محاسبه نمی شود نهم مهرماه اخرین روزی است که مخاطب ابلاغ می تواند نسبت به انجام ان عمل اقدام کند. 

در شیوه احتساب مواعد قضایی در صورتی قواعد جاری در شیوه احتساب مواعد قانونی باید رعایت شود که موعد قضایی به روز هفته یا ماه تعیین شده باشد بنابراین چنانچه دادگاه شخص را مکلف به انجام عملی نماید و حداکثر تاریخ ان را برای مثال روز بیست و سوم بهمن تعیین کند در این روز موعد سپری می شود مگر اینکه این روز مصادف با تعطیلی شود که یا غیر منتظره بوده و یا دادگاه به ان توجه نکرده باشد که در این صورت روز اخر موعد به روز بعد از تعطیل منتقل می شود. 

عدم رعایت مواعد قضایی چه ضمانت اجرایی دارد؟

شخصی که موعد قضایی نسبت به او تعیین گردیده است باید در موعد مقرر عمل مورد دستور را انجام دهد و در صورتی که در موعد به انجام عمل اقدام ننماید ضمانت اجرای مقرر قانونی در مورد او اجرا می شود در بیشتر موارد قانونگذار ضمانت اجرای رعایت مواعد قضایی را به اقتضای مورد تعیین نموده است.

 این ضمانت اجرا برای نمونه در مورد کارشناس که در مهلت مقرر نظر خود را به دفتر دادگاه تسلیم نکند تخلف شمرده می شود و با اعلام دادگاه مرجع صالح علی القاعده نسبت به تعقیب انتظامی کارشناس اقدام می کند. 

آیا امکان تمدید و اعطای مهلت دوباره در مواعد قضایی وجود دارد؟

مهلت دادن در مواعدی که از سوی دادگاه تعیین می گردد تنها برای یک بار مجاز است. درخواست تمدید مهلت برای یک بار نیاز به نوشتن علت ندارد اما دادگاه می تواند استمهال را پذیرفته یا رد کند افزون بر ان چنانچه در اعلام موعد قضایی سهو یا خطایی شده باشد و یا متقاضی مهلت ثابت کند که انجام نشدن کار مورد درخواست دادگاه به علت وجود مانعی بوده که رفع ان در توان او نبوده است مهلت جدید می بایست داده شود. 

به موجب تبصره ماده 450 قانون ایین دادرسی مدنی مقررات مربوط به مواعد شامل تجدید جلسات دادرسی نمی باشد. 

در حقیقت علل تجدید جلسه در سایر مواد قانون امده است بنابراین تجدید جلسه دادرسی تنها در محدوده ی مواد مزبور امکان پذیر است. از سوی دیگر در صورت مصادف شدن روز جلسه دادرسی با روز تعطیل غیر منتظره ماده 444 قانون مجری نخواهد بود که روز بعد از تعطیلی اخرین موعد به شمار رود بله این امر مستلزم تعیین تاریخ جلسه دیگر و ابلاغ ان به اصحاب دعوا است.