آثار فوت زوج و زوجه در اجرای احکام در مورد دعاوی خانواده

در این مقاله به موضوع  آثار فوت زوج و زوجه در اجرای احکام راجع به طلاق، تمکین، اثبات زوجیت و... می پردازیم.

اگر درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش تسلیم دادگاه شده باشد خواه چنین درخواستی توافقی بوده و یا از سوی زوج مطرح شده باشد و هر کدام از زوجین پس از تقدیم دادخواست تا روز صدور گواهی عدم امکان سازش فوت نماید، دادگاهی که به درخواست رسیدگی می کند با احراز فوت چه تصمیمی باید بگیرد؟ 

در پاسخ به پرسش فوق باید بگوییم از انجا که حق اصلی ساقط شده است رای صادره نیز قرار سقوط دعوا خواهد بود. 

مقدمه

در حقیقت حق طلاق تا زمانی برای هر کدام از زوجین وجود دارد که رابطه زوجیت منحل نشده باشد که در این نمونه با فوت، انحلال صورت گرفته است اما هرگاه گواهی عدم امکان سازش صادر شود و تا قبل از اجرای صیغه طلاق هر یک از زوجین فوت نماید اجرای حکم با انتفای موضوع منتفی خواهد بود؛ در واقع با فوت هر یک از زوجین عقد نکاح منحل می شود و با انحلال ان عقدی باقی نمی ماند تا به طلاق منحل شود.

در فرضی که زوجه درخواست طلاق داده باشد نیز با فوت هر یک از زوجین در جریان دادرسی با همان استدلالی که گفته شد دعوا ساقط شده و دادگاه باید قرار سقوط دعوا صادر کند و چنانچه پس از صدور حکم الزام زوج به طلاق یا احراز شرایط اعمال وکالت در طلاق و پیش از اجرای ان، هر یک از انها فوت نماید با همان استدلالی که اورده شد اجرای حکم با انتفای موضوع منتفی خواهد شد.

اثر فوت زوج یا زوجه نسبت به حکم صادره مبنی بر الزام زوجه به تمکین چیست؟

دعوای تمکین از آن دسته دعاوی است که اجرای حکم ان قائم به شخص محکوم علیه در برابر محکوم له است. 

پس چنانچه در جریان دادرسی دعوای تمکین هر یک از زوج یا زوجه فوت نماید دعوا ساقط شده و باید قرار سقوط دعوا صادر شود و چنانچه حکم تمکین صادر شود و تا پیش از اجرای حکم و یا در جریان اجرای ان هر یک از زوجین فوت نماید اجرای حکم سالبه به انتفای موضوع شده و دیگر محملی برای اجرای موضوع حکم وجود ندارد.

اثر فوت هر یک از زوجین بر دعوای اثبات زوجیت

دعوای راجع به اصل نکاح دعوایی است که مدعی ان ادعا می کند میان خوانده دعوا و او رابطه زوجیت شرعی به وجود امده و از این رو معمولا از دادگاه می خواهد به موجب حکمی که صادر می کند ، وجود رابطه زوجیت را احراز و اعلام داشته و طرف مقابل را به ثبت واقعه ازدواج ملزم کند.

 پرسش این است که چنانچه در جریان دادرسی دعوای یاد شده هر یک از اصحاب دعوا فوت نماید ایا دعوا ساقط شده و دادگاه باید قرار سقوط دعوا صادر کند و یا دادرسی متوقف می شود تا به طرفیت وارث متوفا ادامه یابد؟ در پاسخ باید پذیرفت که دعوا ساقط نمی شود.

زیرا اگر احراز شود که رابطه زوجیت وجود داشته است زوجه مستحق حسب مورد مهرالمسمی، مهرالمتعه یا مهرالمثل شده ، همسر بازمانده از همسر درگذشته ارث می برد، بر فرزند یا فرزندانی که در زمان زوجیت متولد شده و یا به وجود امده اند در چارچوب مواد قانون مدنی قاعده فراش حکومت می کند و ... بنابراین دادگاه در چنین حالتی باید با استناد به ماده 105 قانون اجرای احکام مدنی قرار توقیف دادرسی صادر نماید تا با معرفی وارث یا وراث متوفی دعوا نسبت به انها ادامه یابد.

اگر پیش از اجرای حکم دعوای زوجیت محکوم علیه فوت کند حکم چیست؟ 

پرسش : چنانچه در دعوای اثبات زوجیت حکم به سود خواهان صادر شود و پیش از اجرای حکم محکوم علیه فوت نماید آیا اجرای حکم منتفی می شود؟ 

در پاسخ باید پذیرفت که چون حکم دادگاه اثاری که در فوق اشاره شد دارا می باشد ( توارث، استحقاق راجع به مهریه و..) اجرای حکم تا معرفی ورثه متوقف می شود زیرا اثار مالی چنین حکمی در چارچوب مقررات بسته به مورد به وارث هر یک از طرفین تحمیل می شود پس بر خلاف گواهی عدم امکان سازش و حکم الزام زوج به طلاق، اجرای حکم اعلام وجود رابطه زوجیت و الزام محکوم علیه به ثبت واقعه ازدواج با فوت محکوم علیه منتفی نمی شود. 

باید گفت در دعوای فسخ نکاح نیز فوت هر یک از زوجین همان اثری را بر عملیات اجرای حکم بار می سازد که دعوای اثبات رابطه زوجیت بر ان تحمیل می کند یعنی با فوت هر کدام از طرفین دعوا ساقط نشده و عملیات اجرایی با معرفی وارث یا وراث ادامه می باید.

سخن پایانی

در صورت وجود هر گونه ابهام یا سوال در حیطه مضوع توصیه می شود با وکیل متخصص در امر اجرای حکم مشورت نمایید.