مصادیق جعل

مصادیق جعل شامل : ساختن سند یا نوشته، ساختن امضا اشخاص، ساختن مهر، خراشیدن یا تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات یا سیاه کردن، تقدیم یا تأخیر تاریخ سند و الصاق نوشته ای به نوشته دیگرمی باشد.

در مقالات پیشین به بررسی جرم جعل و انواع آن پرداختیم و تعریفی از جعل ارائه دادیم. دانستیم جعل عبارت است از:"ساخت و تهیه نمودن یا ایجاد تغییرات آگاهانه یک نوشته یا سایر چیزهای مذکور در قانون به ضرر دیگری و به قصد جا زدن آن ها به عنوان اصل" این تعریف در بر گیرنده مصادیق بیان شده در ماده 523 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) می باشد، چرا که مصادیق مذکور در این ماده که در ادامه به بررسی آن ها می­پردازیم از دو حالت  ساختن یا تغییر دادن خارج نیستند. لازم به ذکر است قانونگذار در ماده 523 برخی از مصادیق جعل را ذکر کرده اما در پایان ماده با افزودن عبارت و نظایر این ها، خاطر نشان نموده است که این موارد حصری نمی­باشند.

مصادیق جعل شامل چه مواردی می باشد؟

مصادیق جرم جعل شامل موارد زیر می شود:

-ساختن سند یا نوشته

-ساختن امضا اشخاص

-ساختن مهر

-خراشیدن یا تراشیدن

-قلم بردن

-الحاق

-محو، اثبات یا سیاه کردن

-تقدیم یا تأخیر تاریخ سند

-الصاق نوشته ای به نوشته دیگر

ساختن سند یا نوشته در جرم جعل

در این مورد شخص اقدام به ساختن یک نوشته یا سند می کند. مثلاً شناسنامه، گواهینامه و مواردی از این دست را می سازد. نکته مهم و قابل ذکر این است که سند مذکور باید قابلیت ضرر زدن به غیر را داشته باشد، بنابراین اگر فردی اقدام به تهیه قراردادی نماید که امضا نداشته باشد، نمی توان به صرف شبیه سازی دستخط دیگری بر روی نوشته ای که به عنوان قرارداد جا زده است ولی فاقد امضاست، این عمل را جعل دانست. چرا که این نوشته بدون امضا هیچ گونه سندیتی نداشته و طبیعتاً بحث قابلیت ایراد ضرر به غیر که عنصر مهم در جرم جعل است منتفی بوده فلذا عمل جرم نیست.

ساختن امضا اشخاص و مصداق جرم جعل

اگر بخواهیم تعریفی از امضا ارائه دهیم می توانیم بگوییم، امضا هر علامتی است که اشخاص ذیل یک سند یا نوشته درج می کنند به این منظور که نوشته را منتسب به خود اعلام نمایند. با این تعریف هرگاه شخصی اقدام به شبیه سازی امضای دیگری نماید و شرایط دیگر جرم جعل نیز فراهم باشد، مرتکب جعل امضا شده است.

آیا جعل اثر انگشت هم می تواند ذیل عنوان جعل امضا قرار گیرد؟

پاسخ: نظر به اینکه قانونگذار در مقام بیان مصادیق جعل، اشاره ای به این مورد ننموده است، لزوم تفسیر مضیق قوانین جزایی به نفع متهم ایجاب می کند این عمل را در حکم جعل امضا ندانیم مگر اینکه قانونگذار اقدام به جرم انگاری این عمل نماید.

ساختن مهر اشخاص و مصداق جرم جعل

ساختن مهر منسوب به دیگری به قصد جا زدن آن به جای اصل می تواند مشمول عنوان جعل تلقی گردد.

سؤال: صرف ساختن مهر برای اینکه عمل مشمول جعل شود کافی است یا این مهر باید ذیل یک سند یا نوشته استفاده گردد؟

پاسخ: با عنایت به بیان قانونگذار، صرف درست کردن مهر دیگری به قصد جا زدن آن به جای جعل برای تحقق جرم جعل کافی است.

خراشیدن یا تراشیدن و مصداق جرم جعل

در این مصداق فرد مجرم با کمک گرفتن از وسایلی مثل تیغ، چاقو و وسایل دیگری اقدام به تغییر یک نوشته یا سند می کند مثلاً حروفی را از متن نوشته حذف یا محو می کند.

مثلاً با خراشیدن حرف « ی » از کلمه حسین آن را به حسن تغییر می دهد. یا به طور کلی کلمه ای را با تراشیدن از متن یک نوشته یا سند حذف می نماید.

قلم بردن و مصداق جرم جعل 

-قلم بردن: به این معنی که شخص با استفاده از قلم بر روی بخش هایی از یک نوشته یا سند خط کشیده و آن را ناخوانا می کند.

الحاق و مصداق جرم جعل

-الحاق: به معنی افزودن چیزی به سند مثلا با اضافه کردن حرف « ی » به کلمه حسن، آن را به حسین تغییر داد.

محو اثبات یا سیاه کردن و مصداق جرم جعل

-محو، اثبات یا سیاه کردن: منظور پاک کردن بخش هایی از یک سند یا نوشته با وسایلی مثل لاک غلط گیر یا دیگر مواد شیمیایی است.

تقدیم یا تاخیر تاریخ سند  و مصداق جرم جعل

-تقدیم یا تأخیر تاریخ سند: منظور این است شخصی پس از تنظیم شدن یک سند، تاریخ مندرج در آن را جلو یا عقب ببرد. مثلاً تاریخ یک چک یا مبایعه نامه را تغییر داده و عقب بیندازد یا جلو ببرد.

الصاق نوشته ای به نوشته دیگر و مصداق جرم جعل

-الصاق نوشته ای به نوشته دیگر: این عمل به معنی آن است که شخصی با پیوست کردن و مرتبط نمودن بخش هایی از چند نوشته به هم به روش های مختلفی مثل چسباندن، صحافی کردن و هر روش دیگری یک سند یا نوشته واحد بسازد.

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی مصداق هایی از جرم جعل و شرایط تحقق هرکدام پرداختیم و دانستیم شرط مهم در هریک از این موارد این است که فرد جاعل به قصد جا زدن سند یا نوشته ساختگی به جای اصل، اقدامات فوق را انجام دهد. 

سخن پایانی

در پایان لازم به ذکر است همانگونه که در این مقاله و سایر مقالات مرتبط با عنوان جعل بیان کردیم، در جرایم ذیل عنوان جعل به دلیل پیچیدگی های خاص، طرح هرگونه شکایت و اقدام کیفری نیازمند دقت بالا و تخصص کافی است. فلذا بهتر است پیش از هرگونه اقدام کیفری از راهنمایی متخصصین و وکلای مجرب در این حوزه مدد گرفت.