منظور از اعتبار امر مختوم در قانون چیست و شروط لازم برای اعتبار امر مختوم

در این مقاله به تحقیق و بررسی منظور از اعتبار امر مختوم می پردازیم. امری که نسبت به آن رسیدگی انجام شده است عادلانه نیست که بتوان در مرجع دیگری همان مسئله را بار دیگر بشکافیم و مورد بررسی قرار دهیم ، چرا که چنین اقدامی موجب ایجاد بی نظمی و هرج و مرج خواهد شد و هر کسی می تواند در خصوص یک مسئله ،رسیدگی را به چندین قاضی بسپارد و النهایه آن حکمی که به نفعش صار شده است را اجرا کند. به همین دلیل است که قانونگذار پدیده ای به نام اعتبار امر مختوم را وضع نمود تا از رخ دادن این موارد جلوگیری شود در این مقاله در خصوص این امر مطالب مهمی را ذکر نموده ایم.

اعتبار امر مختوم به چه معناست؟

اعتبار امر مخدوم به این معنی است که دیگر قاضی نمی‌تواند نسبت به پرونده ای که یک مرتبه به آن رسیدگی انجام شده است در صورت طرح شکایت نسبت به همان موضوع مجددا رسیدگی صورت پذیرد  تشخیص این موضوع که پرونده مشمول قاعده اعتبار امر مختوم می باشد یا خیر را وکیل متخصص در حوزه کیفری می تواند انجام دهد 

شروط لازم برای اعتبار امر مختوم

برای این امر سه شرط لازم و ضروری می‌باشد اول این که موضوعی که نسبت به آن رسیدگی مجدد قرار است انجام شود با موضوعی که قبلاً نسبت به آن رسیدگی انجام شده یکی باشد یعنی در واقع وحدت موضوع میان پرونده سابق و پرونده فعلی وجود داشته باشد دوم این که اصحاب دعوا یعنی طرف این دعوا دقیقاً همان افرادی باشند که در پرونده پیشین وجود داشتند پس باید وحدت اصحاب دعوا وجود داشته باشد تا پرونده شامل اعتبار امر مختوم شود و دوباره نتوانیم به آن رسیدگی کنیم همچنین وحدت جهت نیز باید وجود داشته باشد .

یعنی باید بین همان طرفین همان موضوع و همان جهات نیز وجود داشته باشد دقت فرمایید که برای این که پرونده اعتبار امر مختومه وجود داشته باشد و نتوان به پرونده جدید رسیدگی نمود این است که هر سه عنصری که بیان نمودیم باید با هم یکی باشند یعنی هم موضوع هم اصحاب دعوا و هم جهات دعوا با دعوای فعلی و سابق یکی باشند و اگر یکی از آن ها متفاوت باشد امکان رسیدگی وجود دارد.

تفاوت اعتبار مختوم در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری

لازمه ی وجود هر 3 عنصر اعتبار مختوم در قانون آیین دادرسی مدنی است ولی در قانون آیین دادرسی کیفری اعتبار امر مختوم کمی معنی متفاوت ‌تری دارد تفاوت آن ها در این است که در امور کیفری نیازی نیست که حتماً اصحاب دعوا یکی باشند و یا جهت دعوا یکی باشند .

یعنی وحدت اصحاب و وحدت جهت پرونده فعلی و سابق مهم نیست همین که وحدت موضوع وجود داشته باشد اعتبار امر مخدوم است چرا که در جرایمی که غیر قابل گذشت هستند رفتار ارتکابی متهم است که به قاضی ارجاع می‌شود اما در جرایمی که قابل گذشت هستند.

موضوع مدنظر شاکی به قاضی ارجاع می‌شود چرا که در جرایم غیر قابل گذشت شاکی حقیقی دادستان می‌باشد ولی در جرایمی که قابل گذشت هستند شاکی خصوصی وجود دارد که متحمل زیان شده و باید وحدت اصحاب در این خصوص رعایت شود پس میان پرونده‌های غیرقابل گذشت و قابل گذشت در این خصوص تفاوت وجود دارد.

اعتبار امر مختوم در قانون

برخی معتقدند درواقع در خصوص اعتبار امر مختوم در آیین دادرسی کیفری هیچ موردی ذکر نشده پس در این موارد باید به اعتبار امر مختوم در قانون آیین دادرسی مدنی رجوع بنماییم  و در قانون دادرسی مدنی بیان می‌کند که کلیه قرارها به جز در موارد استثنایی اعتبار امر مختوم ندارند پس در قرار کیفری نیز اصل بر عدم اعتبار امر مختوم است مگر این که در قانون اعلام نماید اما در رویه ی عملی این امر صحیح نیست زیرا ماهیت قرار در قانون آیین دادرسی مدنی با کیفری متفاوت است پس در نهایت نتیجه این می‌شود که اعتبار امر مختوم نسبت به قرارهای نهایی که در دادسرا صادر می‌شود وجود دارد.

چه قرارهایی فاقد اعتبار امر مختوم هستند؟

 قرارهای زیر فاقد اعتبار امر مختوم هستند:

1-در قرار ترک تعقیب شاکی می‌تواند بار دیگر تا یک سال شکایت خود را مطرح نماید.

2-همچنین اگر قرارمنع تعقیبی صادر شده باشد که شاکی دلایل کافی نداشته باشد و رای هم صادر شده باشد و قطعی شده باشد اگر دلایل جدید کشف شود ماده ۲۷۸ تجویز نموده که او دوباره بتواند شکایت خود را انجام دهد و رسیدگی مجدداً صورت می‌گیرد.

3- همچنین اگر قرار صادره قرار تعلیق تعقیب باشد اگر مواردی که در تبصره ۲ ماده ۸۱ وجود دارد باشد دوباره رسیدگی انجام می‌شود البته قرار تعلیق تعقیب اگر به موجب ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری صادر شود اعتبار امر مختوم دارد اما اگر مطابق مواد ۳۸۳ و ۳۸۹ این قانون صادر شود اعتبار امر مختومه ندارد.

4- قرار جلب دادرسی اعتبار امر مختومه دارد دلیل اعتبار امر مختوم در قرار جلب دادرسی این است که فرض کنید در یک پرونده قرار جلب دادرسی صادر شده و دوباره قرار جلب دادرسی در خصوص آن پرونده صادر شود یعنی پس از صدور کیفرخواست پرونده به یک شعبه ارجاع شده و دوباره با قرار جلب دادرسی جدید پرونده به شعبه دیگری ارجاع شود در این صورت ممکن است دو رای متفاوت صادر شود و به یک موضوع دو بار رسیدگی شود که این امر خلاف است پس قرار جلب دادرسی اعتبار امر مختوم دارد.

توصیه پایانی

بعضی از قرارهای نهایی، اعتبار امر مختوم را ندارندکه در این مقاله به طور مفصل از آن ها بحث نموده ایم.در چنین مواردی بهتر است با وکلا متخصص اقدام به مشاوره نمایید.