نسخ مجازات و ارتباط آن با قرار موقوفی تعقیب،رسیدگی و اجرای احکام

عواملی وجود دارد که موجب می شود متهم تحت شرایطی از بند اسارت و حبس ،آزاد گردد یا مجازاتش تخفیف یابد این عوامل به نفع متهم هستند که با روح قوانین کیفری سازگاری دارند چرا که قوانین آیین دادرسی کیفری همواره به نفع متهم هستند و برای رسیدگی و اجرای عادلانه قوانین جزایی وضع شده اند. نسخ مجازات هم یکی از همین قوانین می باشد که برای یاری به متهم وضع شده است. در مقاله نسخ مجازات و ارتباط آن با قرار موقوفی تعقیب،رسیدگی و اجرای احکام ابتدا به تعریف نسخ و سپس به بیان شرایط و مقررات خاصه ی آن می پردازیم تا بیان نماییم نسخ مجازات امکان پذیر است و چگونه باعث رهایی متهم از مجازات خواهد شد.

معنای نسخ از نظر لغوی

 از نظر لغوی این عبارت به معنی این است که چیزی که به هم گره خورده  باشد و سپس از هم گسسته شود یا چیزی که به صورت کامل به هم پیوند خورده است، شکسته شود و گره آن باز شود.

نسخ از نظر اصطلاحی

نسخ از نظر اصطلاحی به این معنی است که یک حکم شرعی در سابق داشته باشیم و سپس یک حکم شرعی دیگر بعداً صادر شود و حکم قبلی را از بین ببرد یعنی با وجود صدور حکم جدید، حکم قبلی از بین برود.

معنای اصطلاحی نسخ علم حقوق

 نسخ  در علم حقوق نیز به همین معناست در واقع عبارت نسخ قانون به این معنی در قانون کاربرد دارد که  قانون قبلی توسط قانون جدید از بین برود اگر بخواهیم با مثال این نسخ قانون را بیان کنیم باید بگوییم که فرض نمایید متهم به دلیل فرار از سربازی در زندان باشد سپس به مدت ۱۰ روز که حبس را تحمل نموده باشد قانون تغییر یابد و بالفرض سربازانی که در شرایط او هستند اگردیگر به سربازی نروند فرار از سربازی محسوب نمی‌شود یعنی قانون جدید قانون مربوط به فرار سربازان و حبس آن ها را نسخ کرده باشد. 

نکات:

1- به شرعی بودن این اصطلاح دقت نمایید یعنی حتماً باید حکم قبلی و حکم جدید هر دو قانونی و شرعی باشند می‌دانید که قانون هم از شرع گرفته شده است. درواقع قانونی وجود ندارد که شرع از آن بحث ننموده باشد مپگر قانون تعزیرات که در شرع بیان شده در موارد سکوت به نظر فقها استناد کنید و فقها نیز تعزیرات را تایید نمودند پس قانون برگرفته از شرع است

2-باید بدانید که نسخ قانون به نفع متهم اجرا می‌شود و موجب می‌شود که قانونگذار قرار موقوفی تعقیب صادر نماید. صدور این قرار کاملا منطقی است چرا که عمل سرباز دیگر جرم نیست و زمانی که سرباز جرمی انجام نداده تعقیب او هم باید متوقف گردد و نمی‌توان او را مجازات کرد.

انواع نسخ

 در قانون دو نوع، نسخ مجازات قانونی داریم

-نسخ قانونی کلی

-نسخ جزئی یا نسخ مجازات

نسخ قانونی کلی

این نوع نسخ بدین معنی است که به صورت کل موضوع آن قانون عوض می‌شود به این معنا که دیگر آن عمل جرم نیست فرض کنید فردی چکی داده است که مدت دارد قبل از سال ۸۲ صدور چکی که مدت داشت جرم بود اما در سال ۸۲ قانون جدیدی صادر شد به نام اصلاح موادی از قانون صدور چک که وصف مجرمانه مربوط به چکی که مدت ‌دار بود را به طور کل از بین برد که همانطور که بیان نمودیم در این زمان قانونگذار تصمیم می‌گیرد که متهم باید با قرار موقوفی تعقیب مواجه گردد.

 نسخ جزئی یا نسخ مجازات

نسخ بعدی نسخ کلی نیست بلکه نسخ مجازات است یعنی عمل جرم است اما تحت شرایطی مجازات نسخ می‌شود یعنی نمی‌توانیم او را مجازات کنیم پس در این زمان موضوع همچنان جرم است و واجد وصف مجرمانه است مثلاً مجازات کاهش  یا افزایش پیدا می کند.

 نتیجه نسخ مجازات می تواند کاهش یا افزایش مجازات جدید باشد

پس همیشه نسخ به نفع متهم نیست ممکن است قانون قبلی قانونی باشد که حبس آن کم تر باشد ولی قانون جدید ،مدت حبس را بسیار بیش تر قرار داده باشد مانند فردی که به موجب قانون مبارزه با مواد مخدر در سال ۶۷ البته با اصلاحات ۸۹ مجازات‌های سنگین ‌تری در برخی موارد و حتی در برخی نیز مجازات‌های سبک ‌تری تبدیل شدند و مثلاً مجازات‌های اعدام تبدیل به حبس ابد شدند و یا برعکس

اگر بعد از این که نسخ مجازات انجام شد و مجازات خفیف ‌تر شد تکلیف متهم چه می‌باشد؟

 باید بدانید که اگر نسخ مجازات و صدور قانون جدید که به نفع متهم باشد در صورتی که آن مجازات را تخفیف داده باشد اگر قبل از این که رای اصلی متهم صادر شده باشد در این قانون پدیده ی نسخ رخ داده است رسیدگی ادامه پیدا می‌کند و در این جا دیگر قرار موقوفی تعقیب صادر نمی‌شود.

اگر قاضی رای را صادر نموده باشد و بعد با نسخ مجازات روبرو شویم تکلیف قاضی چیست؟

 اما اگر رای صادر شده باشد و در مرحله اجرای رای باشیم دقت فرمایید که ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی تکلیف ما را روشن نموده است. این ماده بیان می‌کند که قاضی اجرای احکام وظیفه دارد در این زمان و به دلیل نسخ مجازات و کاهش آن در قانون جدید پرونده را به دادگاه ارسال نماید و از قاضی دادگاه تقاضا کند که رای را اصلاح کند و این اصلاح رای باید مطابق قانون جدید صورت بگیرد.

اصل قاعده در مورد نسخ

 البته قاعده‌ای وجود دارد و آن این است که در صورتی که رای صادر شده باشد و نوبت به اجرای احکام رسیده باشد و در آن زمان مجازات نسخ گردد و خفیف‌ تر شود در این شرایط ،محکومیت ابتدایی باید شامل موقوفی اجرا شود اما در بند ب ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی نوشته شده است که در این شرایط نیاز به اصلاح رای است و نباید قرار موقوفی اجرا صادر شود زیرا رای اول اصلاح می‌شود و نسبت به رای اصلاح شده قرار موقوفی اجرا بی‌معناست.

نتیجه‌گیری

پس در این مقاله خواندیم که قانون گذار به نفع متهم گاهی به صلاحدید خود قانون قبلی یا مجازات قبلی را نسخ می نماید البته این نسخ مجازات همیشه هم به نفع متهم نیست چرا که در فوق بیان نمودیم امکان نسخ مجازات قبلی و افزایش آن نیز وجود دارد. 

همچنین در این مقاله اشاره نمودیم که درصورت نسخ شدن قانون یا مجازات تکلیف قاضی چه می باشد. اگر شما متهم هستید و این مقاله را می خوانید حتما به وکلای سایت هم وکیل مراجعه نمایید و اقدام به مشاوره تلفنی یا مشاوره حضوری نمایید،  تا اقدامات بعد از نسخ و آزادی شما را به بهترین شکل ممکن تسریع نمایند.