تایید بطلان معامله به جهت فضولی بودن

معامله فضولی چیست؟

در مقاله معامله فضولی بصورت مفصل این معامله را توضیح دادیم، به هر حال، ممکن است شخصی، معامله ای نسبت به مالی نماید، بدون آنکه مالک آن مال باشد یا از جانب مالک اذن و اجازه ای داشته یا وکیل، وصی و یا قیم مالک باشد. این چنین معامله ای معامله فضولی است. 

حکم این معامله از نظر قانون، غیر نافذ بوده، بدین معنی که در حالتی بین صحت و بطلان قرار دارد و سرنوشت ان با اراده مالک واقعی مال مشخص می شود، در صورت رد مالک، معامله باطل بوده و درفرض رضایت، نافذ و صحیح تلقی شده و اثار معامله صحیح ،بر ان بار خواهد شد. نوع معامله تفاوتی  در فضولی تلقی شدن ان ندارد ،می تواند در قالب فروش باشد یا اجاره و یا سایر قراردادها.

نکته: تعهد به فعل ثالث را نباید از مصادیق عقد فضولی دانست مثلا در فرضی که بنگاه معاملاتی در برابر خریدار، تعهد می نماید تا مالک ملک را راضی به انجام معامله و فروش ملک نماید، در این صورت معامله فضولی صورت نگرفته و چنین تعهدی صحیح و نافذ خواهد بود.

انجام معامله فضولی به چند صورت انجام می شود؟

فرض اول: شخص معامله فضولی را برای خود انجام دهد در این جا فضول خود را به عنوان مالک جا زده است و اموال اشخاص دیگر را به اشخاص دیگر می فروشد 

فرض دوم : انجام معامله فضولی برای مالک: در این فرض شخص فضول خود را نماینده مالک معرفی می کند و مال را به اسم مالک به اشخاص دیگر می فروشد به طور مثال فضول از مالک وکالت در فروش داشته است اما در زمان معامله مدت وکالت منقضی شده است یا وکیل از سمت خود عزل شده است یا وکالت نامه بنا به هر دلیلی باطل شده است یا آنکه ولی قهری علی رغم اینکه فرزند به سن رشد رسیده است مال فرزند را به ولایت از او فروخته است 

در هر دو فرض بالا معاملع انجام شده توسط فضول غیر نافذ می باشد و با اعلام رد معامله توسط مالک می تواند معامله را باطل نمود.

چنانچه وکیلی وکالت در فروش ملک یا خودرو را از جانب مالک داشته  لکن وکالت نامه به جهتی از جهات اعتبار نداشته باشد اگر اقدام به فروش مال نماید، حکم آن چه خواهد بود؟

یک حالت نسبتاً رایج، برای طرح دعوی تایید بطلان معامله فضولی، زمانی است که شخص وکالت در فروش مال را داشته اما اعتبار وکالت نامه زایل گشته است ولی با این حال وکیل به استناد وکالت نامه نا معتبر اقدام به فروش مال نموده در این فرض نیز وکیل به صورت فضولی اقدام به معامله نموده است. 

مقاله های مرتبط با معامله فضولی

در سایت هموکیل چندین مقاله در خصوص معامله فضولی به رشته تحریر درآمده است که چند مورد از آنها به شرح زیر می باشد.

طرح دعوای بطلان معامله فضولی به چه ترتیب است؟

همانطور که گفته شد معامله فضولی باطل نیست بله حکم ان عدم نفوذ است و در صورت عدم قبول و تنفیذ از جانب مالک و رد ان معامله خود به خود و بدون نیاز به حکم دادگاه، باطل و کان لم یکن محسوب می گردد ولیکن جهت جلوگیری از ادعای طرفین معامله فضولی، در خصوص الزام به انجام تعهدات و اثار ناشی از معامله ،مالک می تواند پس از اطلاع از انعقاد چنین قراردادی، در مورد مال خویش، ابتدا از طریق ارسال اظهارنامه عدم رضایت خود را به قرارداد اعلام نموده و سپس دادخواست تایید بطلان معامله را به جهت فضولی بودن تسلیم مراجع قضایی نماید. مقام قضایی رسیدگی کننده نیز پس از بررسی ماوقع، در صورت احراز بطلان ،حکم به تایید بطلان معامله فضولی را صادر می نماید. 

طرفین دعوای بطلان معامله فضولی کیستند؟

مالک مال به عنوان مدعی و خواهان دعوی بوده  ودادخواست الزاما، باید به طرفیت معامله گر فضولی و طرف دوم قرارداد به عنوان خوانده و مدعی علیه ثبت گردد. 

مرجع صالح رسیدگی به دعوای بطلان معامله کجاست؟

اگر مال مورد معامله از نوع غیر منقول و ملک باشد در دادگاه محل وقوع ملک و اگر مال از نوع منقول همچون خودرو باشد، باید در دادگاه محل اقامت خواندگان اقامه دعوی نمود.

چنانچه مالک مال خسارتی از بابت معامله فضولی متحمل شده باشد ،ایا در جهت ان می تواند از دادگاه درخواست غرامت نماید؟

در صورتی که مالک خسارتی دیده باشد می تواند طرف دوم قرارداد را به عنوان متصرف (ضامن عین و منافع مال) طرف دعوی خسارت قراد دهد و در مقابل آن شخص نیزبه جهت عدم اطلاع از مستحق للغیر بودن مال ،می تواند به معامله گر فضولی مراجعه نماید و خسارات خویش را از او بخواهد

نکته: مالک الزامی ندارد که فورا معامله را تنفیذ یا رد نماید. در این صورت اگر طرف دوم قرارداد از تاخیر اعلام نظر مالک، ضرر ببیند می تواند معامله را فسخ کند ولیکن حق ندارد الزام مالک به تنفیذ یا رد معامله را از دادگاه بخواهد. 

نکته: اگرمعامله فضولی از طریق تنظیم سند رسمی انجام شده باشد، مالک باید پس از رد معامله فضولی علاوه بر تایید بطلان معامله، ابطال سند رسمی را نیز از دادگاه تقاضا نماید.

پرسش و پاسخ های متداول در حوزه تایید بطلان معامله به جهت فضولی بودن :

سوال : آیا اگر مالک در جسله معامله حضور داشته باشد و فضول اقدام به انجام معامله نماید آیا سکوت مالک نشان از رضایت او دارد؟

پاسخ: با توجه به ماده ۲۴۹قانون مدنی سکوت مالک ولو با حضور مالک در جلسه عقد قرارداد باشد دلیل بر رضایت بر انجام معامله نمی باشد مگر این اینکه این سکوت همراه با قراین اماراتی باشد که دلالت بر اجازه ضمنی مالک به شمار آید 

سوال: در صورتی که مالک اقدام به رد معامله انجام شده توسط فضول نماید و اگر بعدا از رد معامله پشیمان شود می تواند مجددا اقدام به قبول آن معامله نماید ؟

پاسخ: به واسطه رد صورت گرفته دیگر قبول بعدی اثر ندارد چرا که با رد معامله وجود اعتباری معامله از بین رفته است .

سوال: اگر شخصی که اقدام به انجام معامله فضولی نموده است فرزند مالک بوده باشد و در فاصله قبول یا رد مالک ، مالک فوت نماید و مورد معامله به شخص فضول ارث برسد آیا باز هم نیاز به قبول فضول دارد ؟

پاسخ : در این حالت نیز با توجه به اینکه انجام معامله توسط فضول برای شخص دیگری بوده است ولی حالا مورد معامله متعلق به او شده است معامله صورت گرفته نیاز به قبول جدید دارد .

سوال: چنانچه ولی قهری طفل در خصوص مال متعلق به طفل به دیگری وکالت دهد و تا قبل از اینکه متعلق وکالت انجام شود و طفل از حجر خارج شود تکلیف وکالت اعطایی به شخص دیگر چیست ؟

پاسخ : در این حالت باید گفت با توجه به اینکه در زمان اعطای وکالت ولی قهری قانون حق چنین کاری را داشته است از حجر خارج شدن طفل تاثیری بر صحت و درستی وکالتنامه نخواهد داشت .

سخن پایانی

دادخواست باید با عنوان تایید بطلان تقدیم دادگاه شود و تقاضای ابطال معامله فضولی صحیح نبوده و موجبی جهت رد دادخواست از سوی مقام رسیدگی کننده است فلذا می بینیم در تنظیم دادخواست چه نکات جزئی وجود دارد که اگر لحاظ نگردد موجب اتلاف وقت و ضررهای بعدی خواهد بود. پس در طرح دادخواست های خود حتما از وکیل متخصص حقوقی مشورت بگیرید.