خیار رویت و تخلف از وصف و شرایط فسخ قرارداد به استناد خیار رویت  و تخلف از وصف

اگر خریدار مالی را مشاهده نکرده و آنرا به وسیله اوصاف مشروط در عقد خریده باشد، و بعد از انجام معامله متوجه و رویت کردن جنس مورد معامله متوجه شد که این اوصاف وجود ندارد می تواند معامله را بپذیرد یا آن را فسخ کند.

خیار رویت و تخلف از وصف چیست؟

ماده 410 قانون مدنی در معرفی این قسم از خیارات قانونی چنین توضیح داده؛ که اگر خریدار مالی را مشاهده نکرده و آن را به وسیله اوصاف مشروط در عقد خریده باشد، چنانچه بعد از معامله و با دیدن و رویت کالا متوجه شود ان اوصاف وجود نداشته، اختیار دارد تا معامله را با شرایط موجود بپذیرد یا که آنرا فسخ کرده و بر هم زند. با توجه به ماده ۴۱۰ و ۴۱۳ قانون مدنی خیار رویت و تخلف از وصف در دو صورت به وجود می آید که در زیر به بررسی آن می پردازیم 

حالت اول : مشتری مالی را بدون آن که ببیند و با توجه به توصیفی که فروشنده از مال نموده است اقدام به خرید می نماید و بعدا کاشف به عمل می آید مبیع مطابق با توصیفی که فروشنده نموده است نمی باشد به طور مثال فروشنده یک خانه در اوصاف خانه بیان نموده است که خانه در یک آپارتمانی است که در هر طبقه یک واحد وجود دارد ولی بعدا کاشف به عمل می آید که در هر طبقه دو واحد بوده است 

حالت دوم : مشتری در سابق مورد معامله را دیده است و به اعتبار رویت سابق اقدام به خرید مورد معامله نموده است اما پس از معامله و رویت جدید متوجه می شود مورد معامله با چیزی که سابق دیده بود کاملا فرق داشته به طور مثال در سابق باغی را دیده است که درختان سر سبزی داشته و به اعتبار دیدن سابق اقدام به خرید باغ نموده ولی پس از عقد متوجه می شود که تمامی درختان آن باغ خشک شده است 

شروط الزامی در تحقق خیار رویت چیست؟

1.خریدار لزوما باید موضوع معامله را ندیده باشد چرا که اگر دیده بود با مشاهده از چند و چون آن آگاه می گردید.

2.باید مال به وصف خریده شود؛ ذکر اوصاف مبیعی که حین العقد حاضر نیست جهت رفع ابهام و اجمال ضرورت دارد بنابراین جنس، وصف و مقدار موضوع معامله برای خریدارتشریح گردیده، بدون آنکه مال را دیده باشد. 

3.پس از رویت و مشاهده کالا باید اوصاف مشروط در آن موجود نباشد؛ فقدان اوصافی که انگیزه خریدار در انجام معامله را موجب می شود، پس از رویت مبیع به او حق فسخ می دهد.

4.موضوع معامله باید عین معین یا در حکم آن باشد؛ فلذا در عین کلی خیار رویت راه ندارد جهت روشن شدن تفاوت هرکدام مثال می زنیم؛خانه یا یک تابلوی نقاشی فرد مشهور عین معین است چرا که مشابه ان وجود ندارد اما یک کیسه برنج طارم یا یک کتاب، کلی است چرا که امثالهم بسیار است.

اگر خریدار پیشتر مبیع را دیده باشد و به اعتبار و اعتماد مشاهده سابق معامله نماید، پس از عقد و مواجه شدن با مبیعی که فاقد اوصاف سابق است ایا خیار رویت برای او متصور خواهد بود؟

در فرضی که خریدار کالا را پیش از معامله دیده و از چند و چون آن اگاه و مطلع است و به اعتبار مشاهده اسبق و بر مبنای اوصاف به یاد مانده، حاضر به انجام معامله می شود چنانچه پس از وقوع عقد، با رویت وی کشف شود که آن اوصاف سابق وجود ندارد به حکم ماده 413 قانون مدنی بازهم خیار رویت و در نتیجه فسخ معامله برای چنین خریداری ثابت است.

آیا برای فروشنده نیز خیار رویت وجود دارد؟

در معاملات معمول است که خریدار به پندار غلط دچار می شود و فروشنده از کم و کیف جنس خود اگاه است ولی در شرایطی که فروشنده نیز کالای متعلق به خویش را ندیده و با اوصاف مشروط ان را فروخته باشد نمی توان او را از داشتن خیار محروم دانست ان چنان که ماده 411 قانون مدنی نیز این حق را برای فروشنده لحاظ کرده است. البته در فرق میان خریدار و فروشنده باید گفت خیار خریدار ناشی از فقدان وصف معهود است و خیار فروشنده به سبب کثرت وصف مشروط ، یعنی مبیع بیشتر از ان چه که در عقد ذکر شده  اوصافی را دارا بوده و به نوعی این امر فروشنده را دچار ضرر و غرر می کند.

آیا ممکن است تخلف از اوصاف باعث بطلان قراداد شود؟

این توضیح لازم است؛ وصفی که با رویت آن خیار فسخ ایجاد میشود باید از جرگه اوصاف غیر اساسی و فرعی باشد، اوصافی که میل به معامله را در فرد موجب می شود ،بدون ان که به ماهیت موضوع ارتباط داشته باشد. 

مثلا اگر قالیچه ای به اسم قالیچه تبریز فروخته شود و پس از رویت کاشف به عمل اید که قالیچه اصفهان است ، وصف تبریز بودن از اوصاف غیر اساسی است که تنها موجب حق فسخ است اما اگر وصف ان چنان مهم و اساسی و مربوط به جوهره موضوع باشد که با تغایر واقعیت،  باعث مخدوش شدن قصد طرفین گردد عقد را به طور کلی باطل می نماید. 

مثلا اگر فرد قالیچه می خواسته و پس از رویت متوجه شود گلیم است، این موضوع سبب بطلان عقد است چون جوهره و ذات قالیچه و گلیم باهم متفاوت است.

نکته: خیاررویت از جمله خیارات فوری در اعمال قلمداد می شود؛ که ملاک فوریت با تشخیص عرف است و نمی توان بدون حکم عرف تعیین نمود که ظرف چند ساعت یا چند روز باید اعمال گردد.

سخن پایانی

چنانچه شما نیز در مواجهه با چنین مسئله ای هستید حتما پیشنهاد می شود قبل از هرگونه اقدام جهت طرح دعوی با وکیل فسخ قرارداد مشورت های لازم را انجام دهید چرا که همیشه نکات ظریفی وجود دارد که تنها افراد متخصص در امر، از آن اگاهند.