مصونیت چیست و انواع مصونیت کدام هستند؟

در حقیقت در این مقاله به دنبال بیان این موضوع هستیم که مصونیت به چه معناست و در چه مواردی کاربرد دارد همچنین در این موارد بحث می نماییم که مصونیت متهم آیا موجب صدور قرارهایی می‌شود که موجب می شوند متهم را مجازات ننماییم ضمنا به بررسی ماهوی و شکلی مصونیت خواهیم پرداخت.

مصونیت در لغت به چه معناست؟

این عبارت به معنای ایمن بودن ،در پناه بودن و در حفظ بودن مصون بودن از هر نوع آسیب است. 

مصونیت در اصطلاح سیاسی به چه معناست؟

 اصلاح مصونیت یک اصطلاح سیاسی است به این معنا که دیپلمات هر کشوری یعنی سمت دیپلمات زمانی که در کشور دیگری اقدام به فعالیت شغلی می‌نماید باید در آن کشور از تعقیب و مجازات مصون باشد با یک مثال مصونیت را برای شما توضیح بیش تری می‌دهیم فرض کنید نماینده سیاسی کشور دیگری در ایران مرتکب جرم می‌شود که در خصوص چنین عملی توضیحات شفاف ‌تر و کامل‌تری در ادامه خواهیم داد اما باید به صورت مختصر بدانید که امکان این که او را تعقیب و مجازات کنیم در برخی از جرایم وجود ندارد و او باید تحت شرایطی در امنیت نسبی بماند چرا که مصونیت سیاسی دارد.

انواع مصونیت شامل چه مواردی می باشد؟

مصونیت به دو قسمت تقسیم می‌شود:

-مصونیت تشریفاتی

-مصونیت ماهوی 

مصونیت تشریفاتی و مصونیت ماهوی دوتقسیم بندی اصلی مصونیت هستند و جالب است بدانید که مصونیت ماهوی خود دارای دو قسمت مصونیت سیاسی و کنسولی و مصونیت پارلمانی می‌باشد.

منظور از مصونیت تشریفاتی چیست؟

 مصونیت تشریفاتی به این معنی است که عملیات تعقیبی برخی از افراد نیاز به رعایت تشریفات دارند اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بگوییم این مصونیت به این معنا است که برای تعقیب و پیگیری مجازات برخی افراد نیاز است که ابتدا یک سری تشریفات را رعایت کنیم و در صورتی که تشریفات رعایت نشود آن ها در مصونیت هستند و نباید پیگیری در رابطه با این افراد انجام شود مثلاً یکی از این افراد قاضی می‌باشد یا فرماندهان نیروی مسلح. توجه فرمایید که برای تعقیب قاضی و فرماندهان مسلح نیاز داریم که حتماً تشریفات مهمی را رعایت کنیم این نوع مصونیت، مصونیت تشریفاتی می‌باشد.

مصونیت ماهوی چیست؟ 

برای تعریف مصونیت ماهوی بهتر است ابتدا دو قسم آن را تعریف کنیم. همانطور که در فوق گفتیم این نوع مصونیت به دو قسمت تقسیم خواهد شد مصونیت سیاسی و کنسولی ومصونیت پارلمانی

مصونیت سیاسی و کنسولی چیست؟

 همانطور که در فوق مثال زدیم مصونیت سیاسی و کنسولی به این معناست که افرادی که دیپلمات یک دولت هستند و در قلمرو کشور دیگری سفر کنند باید در آن کشور مصونیت داشته باشند مثل مصونیت سفیر کشور دیگری که در ایران باشد.

 نکته مهم :

نکته در خصوص مصونیت سیاسی و پارلمانی این است که کشوری که می‌خواهد سفیر آن در کشور دیگری مصونیت داشته باشد باید عضو کنوانسیون‌های ۱۹۶۱، ۱۹۶۳ وین و ۱۹۶۹ نیویورک شده باشد تا آن کشوری که سفیر به آن جا سفر نموده است در آن کشور مصونیت داشته باشد یعنی از قبل کشور فرستنده ی سفیر باید در این هر یک از این کنوانسیون‌ها عضو شده باشد تا بتوانیم بگوییم سفیر او در کشور دیگر در امان است بنابراین در صورتی که کشور فرستنده سفیر عضو هر یک از این کنوانسیون‌ها باشد نماینده سیاسی و دولتی او در قلمرو دول‌ت های دیگر اگر جرمی انجام دهد نمی‌توان در آن دولت او را تعقیب نمود و صرفاً می‌توانیم آن را اخراج نماییم. 

منظور از مصومیت پارلمانی چیست؟

پارلمان به معنای مجلس می‌باشد وقتی می‌گوییم مصونیت پارلمانی باید اصل ۸۶ قانون اساسی را به یاد آوریم این اصل بیان می‌کند که افرادی که نماینده مجلس هستند زمانی که اقدام به ایفای وظایف نمایندگی خود می‌نمایند باید در خصوص اظهار نظر و رای خود کاملاً آزاد باشند و نمی‌توانیم صرفاً بابت بیان اظهار نظر و رای خود در مجلس آن ها را تعقیب قضایی نماییم و باید نسبت به آرایی که در زمان ایفای وظایف نمایندگی از خود ایفا می‌نمایند تعقیب و دادرسی را متوقف نماییم .

تفسیر شورای نگهبان در خصوص مصونیت پارلمانی

شورای نگهبان این اصل را در سال ۱۳۸۰ این گونه تفسیر می‌نماید که درست نیست که فقط نمایندگان مجلس چنین مصونیتی را داشته باشند همه آدم‌ها باید با هم در برابر حق و قانون یکسان باشند در واقع چنین مصونیتی ریشه اسلامی نخواهد داشت هر فردی که جرمی انجام می‌دهد باید بتوانیم او را تعقیب کنیم و به شکایت از هر فردی در دستگاه قضایی باید رسیدگی شود همچنین اصل ۱۹ و ۲۰ قانون اساسی بیان می‌دارد که همه ملت ایران باید از حقوق مساوی برخوردار باشند و اختصاص اصل موضوع ۸۶ که بیان می‌کند نمایندگان در مجلس باید اظهار نظر و رای نظراتشان از مصونیت برخوردار باشند ریشه اسلامی ندارد و توجیه شرعی و حتی قانونی ندارد همچنین در چنین شرایطی اگر منع تعقیب یا موقوفی تعقیب صادر شود قانونی و عادلانه نیست.

نظریه ی طرفداران اصل 86 قانون اساسی در خصوص مصونیت پارلمانی

طرفداران این اصل  بیان می‌نمایند که اصل 86 بیان می‌نماید که باید حتماً آزادی بیان در خصوص نماینده وجود داشته باشد تا او بتواند وظایف نمایندگی خود را در مجلس به بهترین شکل ایفا نماید و ارتکاب عناوین و ارتکاب عمل مجرمانه از شمول این اصل خارج هستند و این آزادی مسئولیت مربوط به ارتکاب جرم نیست یعنی اگر جرمی مرتکب شند باید مجازات شوند و فقط نسبت به بیانات و اظهارنظر در حیطه ی وظایفشان مصون هستند.

ضمنا ماده ۷۷ قانون آیین نامه داخلی مجلس که در سال ۷۸ تصویب شده است بیان نموده که مطابق اصل ۸۶ قانون اساسی نمایندگان مجلس زمانی که در حال ایفای وظایف خود هستند منطقی نیست که در اظهار نظر مستقل و آزاد نباشند و در واقع بابت این که نظر منطقی خود را ارائه دهند نمی‌توانیم آن ها را مورد پیگرد قضایی  یا مجازات قرار دهیم و حتی نمی‌توانیم بگوییم بابت این که اظهار نظری دادند یا رای ای صادر کرده اند باید از حقوق اجتماعی محروم شوند.

نتیجه گیری

درنهایت باید ذکر کنیم که مصونیت مقوله ی بسیار مهمی است چرا که اگر متهمی مصونیت داشته باشد با انجام جرایم و تخلفات یا ازکشور اخراج می شود یا به هیئت خاصی باید ارجاع شود که بسته به نوع مصونیت است ولی اگر متهمی مصونیت نداشته باشد باید درقبال انجام جرایم مجازات شود.