وقوع عقد هبه را چگونه اثبات کنیم؟

در این مقاله به بررسی اثبات وقوع عقد هبه می پردازیم.هبه عقدی است که براساس آن شخصی مالی را به طور رایگان و مجانی به شخصی دیگر تملیک میکند.

تعریف عقد هبه به زبان ساده

هبه عقدی است که براساس آن شخصی مالی را به طور رایگان و مجانی به شخصی دیگر تملیک میکند.

به شخص تملیک کننده واهب، و به طرف دیگر متهب و به مالی را که مورد معامله واقع شده عین موهوبه میگویند.ماده 795 قانون مدنی به این عقد صریحا شاره نموده است.

هبه چه نوع عقدی است؟

یک سوال مهمی که وجود دارد این است که هبه چه نوع عقدی است لازم یا جایز؟

دراین خصوص بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد:

عده ای معتقدند که هبه عقدی لازم است و در برخی موارد قابل فسخ است و قابلیت رجوع نیز اختصاص به عقود لازم دارد.

برخی دیگر معتقدند که هبه عقدی جایز است و متهب (کسی که مال را به صورت رایگان تملک کرده) در هر زمان میتواند آن را فسخ کند در صورتی که اگر هبه عقد لازم بود، فقط واهب میتوانست از آن رجوع کند. 

شرایط و ارکان دعوای اثبات وقوع هبه چیست؟

1-تمامی شروط لازم برای صحت معامله وفق ماده 190 قانون مدنی باید وجود داشته باشد مانند وجود قصد و رضایت طرفین معامله،مشخص و معین بودن مورد معامله و..

2-احراز ایجاب و قبول

3-قبض عین موهوبه (موضوع مورد معامله تحویل داده شود.)

مستندات قانونی و اصول مربوط به دعوای اثبات وقوع عقد هبه کدام است؟

قانون مدنی: مواد 183،190،795،796،797،798،799،800،801،802

ماده 62 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه ی کشور مصوب 1396

اصول مربوطه: اصل قابل رجوع بودن هبه،اصل صحت،رایگان بودن عقد

دعوای اثبات وقوع هبه معمولا چه زمانی مطرح میشود؟

این دعوا ممکن است در موقعیت های مختلف مطرح شود:

1-  عقد هبه به درستی شکل گرفته و قبض نیز انجام شده اما هیچ سند مکتوبی وجود ندارد.

2-  سند مکتوب بین طرفین وجود دارد اما سند رسمی نیست بلکه عادی است و برای معتبر کردن آن،دعوای اثبات وقوع عقد هبه را مطرح مینمایند.

3- اگر زوج مالی را در قالب عقد بیع به همسر خود انتقال داده باشد و سپس به دلیل به وجود آمدن اختلاف بخواهد آن اموال را پس بگیرد،باید دراین مواقع دعوای فوق را مطرح نماید و ثابت کند که عقد انجام شده هبه بوده است تا بتواند رجوع از آن را بخواهد.

دعوای اثبات وقوع هبه دعوایی مالی است یا غیرمالی؟

هزینه دادرسی دعوای اثبات وقوع هبه به چه صورت میباشد؟

دعوای فوق، جزو دعاوی مالی میباشد براین اساس اگر موضوع معامله (عین موهوبه) مال منقول باشد،باید تقویم شود.

اگر موضوع معامله مال غیرمنقول باشد،هزینه دادرسی براساس ارزش منطقه ای ملک محاسبه میگردد و در مرحله تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی باید تقویم و تمبر مالیاتی وکیل نیز برهمین اساس باطل شود.

کدام دادگاه صالح به رسیدگی دعوای اثبات وقوع عقد هبه میباشد؟

در طرح این دعوا باید بین مال  منقول و غیرمنقول تفکیک قائل شویم:

اگر موضوع معامله مال منقول باشد دو مرجع قضایی صالح به رسیدگی میباشد که خواهان میتواند انتخاب کند: 1- حوزه قضایی محل اقامت خوانده 2-محل انعقاد عقد(محل تحویل عین موهوبه،محل انعقاد عقد است)

اگر مال موضوع دعوا غیرمنقول باشد، صرفا دادگاه محل وقوع مال برای رسیدگی صالح میباشد.

فوت واهب قبل از قبض چه تاثیری در عقد هبه دارد؟

نکته:اگر قبل از تحویل مال مورد معامله، واهب فوت کند، چون قبض انجام نشده، هبه باطل میباشد. 

سوالات مرتبط با هبه

 آیا هبه ی مال مشاع امکان پذیر است؟

این نوع هبه نیز صحیح میباشد و ملاک، قبض عرفی است مثل تخلیه و تسلیم سند مالکیت.

آیا در هبه می توان شرط عوض گذاشت؟

هبه جزو عقود تملیکی رایگان است اما میتوان در آن شرط عوض قرار داد.

آیا مهریه را میتوان هبه کرد؟

مهریه نوعی دین محسوب میشود که طبق ماده 806 قانون مدنی،هبه ی دین امکان پذیراست و دراین مورد حق رجوع(بازپس گیری)وجود ندارد.بنابراین دراین صورت فرقی ندارد که موضوع را ابراء بدانی یا هبه چراکه در نتیجه یکی است و حق رجوع وجود ندارد.

در هبه دین، قبض چگونه انجام میشود؟

در این فرض چون مال در تصرف مدیون میباشد،طبق ماده 800 قانون مدنی نیازی به قبض مجدد وجود ندارد همچنین چون دراینجا با انجام تملیک دین به مدیون،موضوع از بین میرود، واهب دیگر حق رجوع ندارد. (نظریه مشورتی شماره 755/98/7 مورخ 03/07/98 بدین موضوع اشاره کرده است.)

انعقاد عقد هبه براساس قانون جدید الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول

آیا عقد هبه ی اموال غیرمنقول را میتوان به صورت سند عادی منعقد نمود؟

طبق ماده ۱ قانون فوق الذکر یکسال پس از راه اندازی رسمی سامانه ساماندهی اسناد غیر رسمی،هر عقدی که موضوع یا نتیجه آن انتقال مالکیت مال غیرمنقول باشد،باید در سامانه ثبت الکترونیک اسناد به ثبت برسد در غیر این صورت دعاوی راجع به اسنادی که ثبت نشده اند قابلیت استماع ندارد و فاقد اعتبار است بنابراین طبق ماده فوق و براساس بند 2 ماده 47 قانون ثبت اسناد و املاک وقوع عقد هبه ی مال غیرمنقول نیز باید به صورت سند رسمی تنظیم گردد و متعاقبا پس از راه اندازی سامانه ساماندهی در این سامانه ثبت گردد.