جرم اخذ نوشته یا سند یا مهر یا امضا به عنف از دیگری

نکته ۱ : جرم فوق از مشتقات بزه تهدید است. تهدید در لغت به معنای ارعاب و ترساندن است و در اصطلاح به معنای ترساندن دیگری یا نزدیکان وی می باشد که موجب هراس دیگری می شود. جرم تهدید ساده مشمول ماده ۶۶۹ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ بوده که جرمی مطلق است اما جرم اخذ سند یا نوشته به عنف در زمره جرایم مقید به نتیجه است که موضوع ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات می باشد. در این مقاله موضوع ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات یعنی جرم اخذ یا گرفتن نوشته یا سند یا امضا یا مهر از دیگری بررسی می شود.

نکته ۲ : ماده ۶۶۸ قانون تعزیرات مقرر می دارد : " هر کس با جبر و قهر یا اکراه و تهدید دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا یا مهر نماید و یا سند و نوشته ای که متعلق به او یا سپرده به او می باشد را از وی بگیرد به حبس از ۴۵ روز تا ۱ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد."

 شرایط تحقق جرم اخذ نوشته یا سند یا مهر یا امضا به عنف از دیگری

۱. رفتار فیزیکی مرتکب " بکارگیری جبر و قهر یا اکراه و تهدید" نسبت به دیگری می باشد. جبر و قعر به معنای " زور و خشونت " نسبت به دیگری است یعنی رفتارهایی که همراه به اقدامات عینی در عالم خارج می باشد مثل اینکه الف با کتک زدن یا تخریب یا احراق یا گرفتن دست دیگری و... شخص ب را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا یا مهر زدن نماید . بنابراین قهر و جبر می تواندنسبت به جسم و بدن انسان باشد یا نسبت به اموال. اما " اکراه و تهدید " در جایی است که مرتکب با ترساندن و ارعاب دیگری موجب گرفتن نوشته یا سند یا امضا یا مهر شود. وجه اشتراک " جبر و قهر " از یک سو و " اکراه و تهدید " از سوی دیگر مخدوش کردن اختیار بزه دیده می باشد به گونه ای که بزه دیده ملزم شود سند یا امضا یا مهر به دیگری بدهد و رضایت نداشته باشد. جبر و قهر حالت شدیدتر از  اکراه و تهدید است اما با هر دو حالت بزه پیش گفته تحقق می یابد. مثلا الف دست ب را بگیرد و به زور زیر سفته یا چکی بزند. یا سندی دایر بر بدهی ب به الف تنظیم کند و با کتک زدن ب به او بگوید متنی را بنویسد که ۱۰۰ ميليون تومان به الف بدهکار است و امضا ب را هم بگیرد و سند را نهایتا از ب بگیرد این مورد از مصادیق جبر و قهر است. اما اگر الف در همین مثال تفنگ را پشت سر ب بگیرد تا سند فوق تنظیم شود از مصادیق اکراه و تهدید است.

۲. سلب یا مخدوش شدن اختیار بزه دیده برای تحقق جرم شرط است. اگر اقدامات تهدید آمیز یا قهرآمیز مرتکب باعث سلب اختیار یا مخدوش کردن اختیار بزه دیده نشود و مثلا شخص از روی ترحم به مرتکب سند یا نوشته بدهد و اختیارش مخدوش نشود جرم فوق تحقق نیافته است.این شرط در ماده با آوردن عبارت " ملزم به دادن " قابل برداشت است.

۳. جرم فوق‌الذکر مقید به وسیله نیست . بنابراین مرتکب می تواند از هر راهی دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند کند و وسیله خاصی شرط نیست.

۴. موضوع جرم فوق‌الذکر " سند یا نوشته یا امضا یا مهر " است. سند به نوشته ای گفته می شود که در مقام دفاع یا ادعا قابل استناد باشد مثل مبایعه نامه خرید یک دستگاه خودرو. نوشته معنای وسیع تری دارد و افزون در مقام دفاع یا دعوا قابلیت استناد پیدا میکند و ممکن است برای منظور دیگری تنظیم شده باشد مثل نامه عاشقانه آقای الف به همسرش که در آن به ندادن نفقه اعتراف کرده که بصورت اتفاقی می تواند کاربرد داشته باشد. اینکه نوشته یا سند باید ارزش مادی یا معنوی داشته باشد از موارد اختلافی است برخی معتقدند باید ارزش مادی یا معنوی داشته باشد و برخی دیگر می گویند نیاز نیست . امضا هم علامتی است که ذیل نوشته می آید و نوشته را منتسب به شخص می کند و مهر نیز علامتی اعم از اسم یا امضا یا ترکیب آن که بر روی پلاستیک یا چوب یا فلز نقش می بندد و نوشته را منتسب با صاحب مهر می کند.

۵. سند یا نوشته می تواند متعلق به خود مرتکب جرم باشد . بعنوان مثال الف چکی را بعنوان ضمانت پیش ب قرار می دهد و به زور چک را از ب می گیرد باز جرم تحقق یافته چرا که ماده به این امر تصریح کرده است و در اینگونه موارد ممکن است شخصی که سند یا نوشته در دست اوست حقی نسبت به سند یا نوشته داشته باشد که مرتکب با گرفتن به زور آن،  شخص را از ان حق محروم کند . دوم اینکه مطابق اصل ۱۵۶ قانون اساسی مرجع تظلم خواهی ، دادگستری است و اقدام مرتکب تقاص است که مخالف نظم عمومی است.

۶. نتیجه جرم " دادن نوشته یا سند یا امضا یا مهر است و یا سند یا نوشته سپرده شده را از دیگری گرفتن است ". پس اگر اقدامات مرتکب منجر به دادن نوشته یا سند یا امضا از سوی بزه دیده به مرتکب نشود و یا اینکه منجر به گرفتن نوشته یا سند از پیش تنظیم شده که در نزد بزه دیده به مرتکب نشود جرم موضوع ماده ۶۶۸ تحقق نیافته و ممکن است تهدید ساده ۶۶۹ باشد.

۷. عنصر روانی جرم نیز آنست که مرتکب اولا علم به اقدامات قهرآمیز یا تهدید آمیز خود داشته باشد و ثانیا عامدا اقدامات قهرآمیز یا تهدید آمیز انجام دهد و ثالثا قصد گرفتن سند یا نوشته یا امضا یا مهر را داشته باشد .

نکته ۴ : اقدامات قهرآمیز یا تهدیدآمیز نیاز نیست تنها نسبت به بزه دیده باشد می‌تواند نسبت به نزدیکان بزه دیده باشد منتهی با این توضیح که عرفا اقدامات قهرآمیز یا تهدید آمیز نسبت با ثالث موثر در سلب یا مخدوش شدن اختیار بزه دیده در دادن نوشته شود. مثلا الف فرزند ب را تهدید به کشتن کند و ب ملزم به دادن نوشته شود.

نکته ۵ : جرم فوق در زمره جرایم قابل گذشت حسب ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی بوده و با شکایت شاکی تعقیب آغاز و با گذشت وی پرونده مختومه می شود.

توصیه پایانی در مورد جرم اخذ نوشته یا سند یا مهر یا امضا به عنف از دیگری

کمک گرفتن به موقع از وکلای دارای تجربه در خصوص جرم مذکور باعث پیشرفت سریع پرونده شما در روال دادرسی می شود.