قرار اناطه و قرار امتناع در قانون آیین دادرسی کیفری چیست؟

در این مقاله به تحقیق و بررسی قرار اناطه و قرار امتناع از رسیدگی آیا قرار نهایی محسوب می شوند، می پردازیم.در این مقاله چند قرار را نام می بریم و می خواهیم بررسی نماییم که آیا شامل قرار نهایی هستند یا خیر.

قرار اناطه چیست؟

باید  بدانید که قرار اناطه هم در امور مدنی وجود دارد هم در امور کیفری.قرار اناطه در امور کیفری بدین معناست که رسیدگی و صدور رای در خصوص پرونده کیفری منوط به حاصل شدن نتیجه ی پرونده دیگری در محاکم قضایی مخصوص امور حقوقی باشد.

آیا قرار اناطه قرار نهایی می باشد؟

خیر قرار اناطه قرار نهایی نمی‌باشد بلکه یک قرار اعدادی است.این قراردرخصوص ماهیت پرنده صادر نمی شود و هنوز قاضی رسیدگی های لازمه را در خصو پرونده صادر انجام نداده است تا صدر این قرار را از موجبات فراغ دادرسی محسوب نماییم.

قرار امتناع از رسیدگی چیست؟

این قرار به این معناست که تحت شرایطی قاضی نتواند به پرونده رسیدگی کند درواقع در این زمان است که از رسیدگی امتناع می نماید این قرار، معمولا در مواردی صادر می‌شود که جهات رد دادرس وجود داشته باشد البته در رویه عملی در صورتی که جهات رد دادرس وجود داشته باشد رسیدگی صادر نمی‌شود در این صورت بازپرس یک صورت جلسه تنظیم می‌نماید و موارد رد خود را در آن بیان نموده و به دادستان ارسال می‌نماید دادستان نیز پس از بررسی‌های لازم پرونده را به شعبه دیگر ارجاع می‌دهد.

قرار امتناع از رسیدگی چگونه قراری است؟

این نوع قرار، قرار نهایی نمی باشد و بعد از صدور چنین قراری بازهم پرونده باید توسط مرجع دیگری رسیدگی شود.چرا که این قرار وارد ماهیت پرونده نخواهد شد و از همان ابتدا موجب می شود که قاضی خود را از پرونده کنار بکشد این قرار موارد مخصوصی دارد که در قانون بیان شده است بنابراین قرار امتناع از رسیدگی هم قرار نهایی نیست.

زمان صدور قرار نهایی

اگر شکایتی در شعبه مطرح شده باشد در صورتی که تمامی تحقیقات و بررسی‌های لازم توسط بازپرس یا دادیار انجام گرفته باشد و در نهایت پس از این که ختم تحقیقات اعلام شد و دیگر تحقیقات دیگری نیاز نبود در آن زمان است که قرار نهایی صادر می‌گردد.

تخلف انتظامی قضات

1-عدم اعلام ختم تحقیقات: برخی قضات به دلیل تراکم زیاد پرونده‌ها، فرصت تعیین تکلیف نهایی و اعلام ختم تحقیقات را ندارند این امر موجب می‌شود تا پرونده طولانی گردد که یکی از تخلفات انتظامی است. 

2-همچنین باید ذیل صورتجلسه‌ها حتماً امضا گردد و نام و سمت خود قاضی و طرفین نیز نوشته شود اگر این امر در صورت جلسه رعایت نگردد نیز از  موارد تخلف انتظامی قضات می‌باشد البته این امر به سلیقه قاضی رسیدگی کننده بستگی دارد ممکن است قاضی که به تخلفات قضات رسیدگی می‌نماید این امر را تخلف نشمارد و بیان نماید یا باید صورت جلسه امضای قاضی را داشته باشد یا مشخصات آن را و اگر یکی از آن ها را نداشته باشد اهمیتی ندارد.

که البته رویه  اول معمولاً پرطرفدارتر و کاربردی‌تر است برخی از قرارهای نهایی قطعی هستند و برخی قابلیت اعتراض دارند.

قرار ها و نحوه اعتراض به آنها 

بعضی از قرار ها قطعی می باشند و بعضی دیگر از قرارها قطعی نیستند و قابلیت اعتراض دارند.

چه قرار هایی قطعی و قابلیت اعتراض ندارند؟

همه قرارها قطعی نیستند و برخی از آن ها قابلیت اعتراض دارند در زیر به قرارهای مهمی می پردازیم که قانونگذار تصمیم گرفته است که قطعی باشند و هیچ یک از طرفین نتوانند نسبت به آن ها اعتراض نمایند:

1-قرار جلب به دادرسی 2-قرار ترک تعقیب 3-قرار عدم صلاحیت می‌باشند.

 چه قرارهایی قابل اعتراض هستند؟

1-قرار منع تعقیب،2-قرارموقوفی،3-قرار منع،4-قرار تعقیب تعلیق 5- قرارتوقف تحقیقات 6-قراربایگانی پرونده 7-قرار تعویق صدور حکم می‌باشد.

قاعده در خصوص قرار نهایی

 اصل بر این است که قرارهای نهایی قطعی هستند و قابلیت اعتراض ندارند مگر این که در قانون ، قابل اعتراض بودن آن به صراحت اعلام شده باشد.

اعتراض به قرار ترک تعقیب

قرار ترک تعقیب به این معنی است که تعقیب و پیگرد متهم ترک شود و به عبارتی متهم دیگر تعقیب نشود.این قرار هم در دادسرا قابلیت صدوردارد هم در دادگاه ولی اگر این قرار در دادگاه صادر شده باشد نه در دادسرا قابلیت اعتراض نخواهد داشت و قطعی است.

اعتراض به قرار بخاطر عدم صلاحیت

این قرار در یک مورد می‌تواند قابل اعتراض باشد آن هم در ماده ۳۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری است آن هم مواردی است که پرونده در دادگاه کیفری یک باشد و در این مورد قرار عدم صلاحیت صادر شود که دادستان می‌تواند نسبت به این قرار اعتراض نماید.

اگر نوع طرح پرونده ای در محاکم قضایی از طریق گزارش مرجع انتظامی باشد و شاکی نداشته باشد و در نهایت قرار منع تعقیب صادر شود آیا قابلیت اعتراض قرارداد یا خیر؟

پاسخ به این سوال دربرگیرنده دو دیدگاه می‌باشد:

 دیدگاه اول

 این است که ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری قرار منع تعقیب زمانی قابلیت اعتراض دارد که شاکی آن را مطرح نموده باشد پس اگر دعوا از طرف دادستان طرح شده باشد قابلیت اعتراض توسط او را ندارد همچنین قرار منع تعقیب جزو قرارهای نهایی است که باید به تایید دادستان برسد پس برای صدور این قرار باید دادستان آ« را تایید نموده باشد  و منطقی نیست که بیان شود دوباره او می‌تواند نسبت به آن چه خود تایید کرده اعتراض نماید همچنین اصل در این است که قرارهای نهایی در دادسرا غیر قابل اعتراض هستند و یا قطعی می‌باشند.

 نظریه دوم 

بیان می‌کنند که در صورتی که پرونده‌ای با ادعای مدعی العموم یا همان دادستان مطرح شود از طرف او هم قابلیت اعتراض دارد چرا که در ماده ۲۷۰ عنوان شاکی را برای قابلیت اعتراض بیان نمود حال آن که در پرونده‌هایی که شاکی خصوصی ندارد و مدعی العموم شاکی است او نیز عنوان شاکی دارد و می‌تواند اعتراض نماید و منعی برای او در اعتراض نمودن نیست.

رویه قرار ها به چه صورت است؟

 رویه عملی معمولا نظریه اول را کاربردی‌تر می‌دانند و به آن عمل می‌نمایند.

 قرار نهایی مطلق چیست؟

پایان گرفتن پرونده نسبت به مرحله‌ای که در آن قرار دارد و سپس قرار نهایی که صادر می‌شود موجب می‌شود تا آن قرار نهایی قرار نهایی مطلق نامیده شود و ملاک آن این است که دیگر مرحله دیگری نباشد تا پرونده در آن مطرح شود مثل قرار منع تعقیب و قرار جلب دادرسی در این قرارها پس از این که صادر می‌شوند پرونده دیگر در مرجع دیگر یا بالاتر مطرح نمی‌شود و تحقیقات کامل شده است.

قرار نهایی نسبی چیست؟

نسبی بودن قرار نهایی به این معنی است که پرونده در هر مرحله‌ای است باید در مرحله بالاتر به آن رسیدگی شود یعنی در مرجع دیگری نیز نیاز به رسیدگی دارد مانند قرار عدم صلاحیت که بازپرس صرفاً بررسی می‌کند که آیا صلاحیت رسیدگی نسبت به این امر را دارد یا خیر ولی رای که قاضی صادر می‌کند در این مورد نیازمند تحقیقات بیش تر است و نمی‌توان پرونده رو بدون هیچ تحقیقی بلاتکلیف گذاشت بلکه باید تحقیقات توسط مرجع صالح انجام شود.