شیوه اجرای آراء داوری

علاوه بر آراء صادره از مراجع قضایی، آراء دیگری نیز وجود دارند که از مراجع و نهادهای مختلفی صادر می شوند، یکی از این نهادها نهاد داوری است. در مقاله شیوه اجرای آراء داوری برآنیم تا بررسی کنیم آراء داوری با چه ساز و کاری اجرا می شوند وآیاقابلیت اعتراض دارند یا خیر. 

ماده 454 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص شیوه اجرای آراء داوری

بر اساس ماده 454 قانون آیین دادرسی مدنی اشخاصی که اهلیت قانونی اقامه دعوی را دارند می توانند اختلافات خود را خواه در دادگاه طرح شده و در هر مرحله ای از مراحل رسیدگی باشد و  خواه طرح نشده باشد ، با توافق یکدیگر به داوری یک یا چند نفر ارجاع نمایند . 

پس از صدور رای داور در صورت عدم توافق طرفین پیرامون نحوه ی ابلاغ رای ، داور صادر کننده رای مکلف است رای مزبور را چنانچه در دادگاه سابقه ی طرح دعوا نداشته باشد به دفتر دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد و اگر در دادگاه مطرح شده باشد به دفتر ان دادگاه تحویل دهد. رای داوری نیز توسط دفتر دادگاه به طرفین داوری ابلاغ می شود. 

آیا رای داوری پس از ابلاغ قابلیت اعتراض دارد؟

پس از ابلاغ رای توسط دفتر دادگاه ، محکوم علیه رای چنانچه مقیم ایران باشد ظرف 20 روز و افراد خارج از کشور  ظرف دو ماه  از تاریخ ابلاغ ، مهلت اجرای اختیاری رای را دارا خواهند بود و پس از انقضای مواعد مذکور، محکوم له یا همان ذی نفع رای می تواند از همان دادگاه درخواست اجرای رای داوری را با صدور اجرائیه بنماید. 

علی القاعده محکوم علیه چنانچه در مواعد فوق الذکر مفاد رای را اجرا ننموده و اعتراضی به ان داشته باشد ، باید درخواست صدور حکم به بطلان رای داور را از همان دادگاه بخواهد لکن باید دانست این درخواست مانع از اجرای رای داور (درصورت درخواست ذی نفع برای صدور اجرائیه) نخواهد بود.

مگر در شرایطی که دلایل اعتراض و ادعای بطلان رای قوی باشد که در این حالت دادگاه مبادرت به صدور قرار توقف عملیات اجرایی نموده و عندالاقتضا می تواند از محکوم علیه نیز جهت جلوگیری از زیان احتمالی به ذی نفع تامین مناسب نیز اخذ کند. 

بنابراین باید دانست رای داوری راساً توسط داور صادر کننده رای قابلیت اجرا نداشته و همچون اراء محاکم قضایی از طریق اجرای احکام دادگاه و پس از صدور دستور قاضی دادگاه اجرا می شود.

وضعیت عدم اعتراض محکوم علیه به رای داوری

آیا با عدم اعتراض از سوی محکوم علیه و در نتیجه عدم ادعای بطلان رای داوری ، دادگاه مکلف به صدور اجرائیه و پس از آن اجرای رای است؟

باید گفت عدم اعتراض محکوم علیه در موعد بیست روز و درخواست صدور اجرائیه از جانب محکوم له ، دادگاه را مکلف به اجرای رای نمی کند چرا که آراء داوری نیز تابع شرایطی بوده که در صورت عدم تبعیت از انها دادگاه نمی تواند به آراء مزبور ترتیب اثر بدهد.

 به طور مثال چنانچه رای داور برخلاف قوانین موجد حق صادر شود دادگاه با احراز موضوع نمی تواند مبادرت به صدور اجرائیه نماید ممکن است در رای داور در خصوص تعین تکلیف سهم هر یک از وراث و طبق وصیت متوفی مبنی بر محرومیت یکی از فرزندان از ارث، داور نیز در رای خود مطابق وصیت عمل نموده و سهم وارث مزبور را لحاظ نکند در حالی که چنین امری( محرومیت از ارث) در قانون و شرع پذیرفته نیست. 

آیا دادگاه می تواند با مشاهده ی تخلفات داور راسا مبادرت به صدور حکم به بطلان رای وی صادر نماید؟ 

باید گفت چنانچه حتی رای شایسته بطلان نیز باشد دادگاه بدون اعتراض و درخواست ذی نفع نمی تواند حکم بر بطلان صادر نماید . 

نتیجه اینکه هرگاه اجرای رای داور درخواست شود و دادگاه اعتقاد به بطلان رای داور داشته باشد لکن محکوم علیه درخواست صدور حکم مبنی بر بطلان رای داور را نداده باشد، دادگاه به درخواست ذی نفع درخصوص اجرای رای ترتیب اثر نداده چون ان را باطل می داند لکن حکمی در خصوص بطلان صادر نمی کند چرا که صدور حکم در این خصوص مستلزم درخواست محکوم علیه است. 

آیا رد درخواست اجرای رای از سوی دادگاه قابل شکایت است؟ 

دادگاه علی الاصول باید پس از ارجاع درخواست اجرای رای داور ، باطل نبودن و قابل اجرا بودن آن را بررسی کند و چنانچه ان را مخالف قواعد داوری تشخیص دهد اقدام به رد درخواست نماید و از انجا که این تصمیم دادگاه در قالب دستور بوده و رای محسوب نمی شود با رد آن ، از سوی ذی نفع قابلیت شکایت نخواهد داشت. 

شیوه اجرای رای داوری به چه ترتیب است؟

پس از قبول درخواست ذی نفع توسط دادگاه مبنی بر اجرای رای داوری، دادگاه مبادرت به صدور اجرائیه می نماید و این رای نیز همچون سایر اراء مراجع دادگستری طبق قواعد عام قانون اجرای احکام مدنی اجرا می شود .

بنابراین به طور مثال چنانچه مفاد رای مبنی بر محکومیت محکوم علیه به پرداخت وجهی باشد، طبق رویه معمول قسمت اجرا ، استعلام های مربوطه از مراجع ذی ربط برای کشف اموال منقول و غیر منقول محکوم علیه انجام شده و معادل طلب از محل ان اموال توقیف گردیده و به فروش می رسد و از حاصل فروش نیز وجه به محکوم له پرداخت می شود.

سخن پایانی 

مرحله ی اجرای حکم از مراحل پیچیده و زمان بر دعاوی است توصیه می شود جهت تسهیل امور حتما از کمک وکیل دادگستری مشورت حقوقی بهره ببرید.