نکات طلایی در خصوص قرار منع تعقیب

قرار منع تعقیب به معنی ممنوعیت تعقیب و پیگیری متهم است پس اگر در شکواییه نام فردی را به عنوان متهم ذکر نموده باشید یا در ابتدای بررسی و تحقیق قاضی فردی را به جایگاه متهمی فرا بخواند و بعد متوجه شود که او متهم نیست و یا سایر شرایط قرار ممنوعیت تعقیب وجود دارد باید نسبت به او قرار منع تعقیب صادر نماید در این مقاله به حالت‌های صدور قرار منع تعقیب و فروض آن و نکات مهم و طلایی در خصوص این قرار خواهیم پرداخت.

حالت های قرار منع تعقیب

ممنوعیت تعقیب ممکن است در حالت‌های زیر صادر شود :

1-اگر عملی که متهم انجام داده است اساساً جرم نباشد در این فرض ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری که تعقیب مجدد را بیان می‌کند نمی‌توانیم اعمال کنیم. 

2- اگر موضوع جرم باشد اما ثابت نشود که چنین عملی انجام شده است یعنی دلیل اثباتی فاقد باشد و درواقع در صورتی به این مرحله می رسیم که دلیلی برای اثبات این که عمل مجرمانه درعالم واقع ارتکاب یافته است وجود نداشته است. 

3- در صورتی که موضوع و عمل ارتکابی جرم باشد و در عالم واقعیت نیز وقوع آن اثبات شود اما دلیلی نداشته باشیم که آن را به این متهم انتساب دهیم در واقع دلایل انتسابی ما کامل نباشد و با فقدان دلایل انتسابی روبرو باشیم درحقیقت دلیلی وجود نداشته باشد که این متهم این جرم را انجام داده است.

فرض های حالت ممنوعه تعقیب و تفاوت های آنها

1-در فرض اول و فرض دوم ،ابتدا قرار منع تعقیب صادر می‌شود و سپس مطابق قانون از آمار پرونده‌های شعبه کسر می‌شود و به اصطلاح کسر از آمار می‌شود و باید پرونده مختومه شود.

2-در فرض سوم برخلاف دو فرض فوق با وجود این که نسبت به متهم باید قرار منع تعقیب صادر شود اما همچنان باید پرونده باز بماند تا متهم جدید پیدا شود و تحقیقات و بررسی‌ها ادامه پیدا کنددر فرض دوم و سوم امکان اعمال ماده ۲۷۸ وجود دارد چرا که در فرض دوم و سوم قرار منع تعقیب اعتبار امر مختوم نخواهد داشت یعنی شاکی می‌تواند بعداً هم شکایت نماید یعنی بعد از این که دلیل انتسابی یا دلیل اثباتی خود را کامل کند می‌تواند شکایت کند.

3- اما در فرض اول عملی که انجام شده اصلاً جرم نبوده که شاکی بتواند نسبت به آن رسیدگی را ادامه دهد چرا که ماده ۲۷۸بیان می دارد که اگر عملی جرم نباشد باید قرار منع تعقیب صادر شود و اگر این قرار قطعی بشود امکان تعقیب مجدد متهم وجود ندارد ولی اگر دلیل صدور قرار منع تعقیب عدم وجود قرائن و دلایل باشد و این قرار در دادگاه یا دادسرا قطعی شود درست است که نمی‌توان متهم را به همین اتهام تحقیق کنیم ولی اگر دلیل جدیدی کشف کنیم در صورتی که دادستان دستور دهد می‌توانیم صرفاً یک دفعه دیگر او را تعقیب نماییم.

نکته:

باید این نکته را بدانید که اگر این قرار در دادگاه قطعی شود و دلیل جدید برای تعقیب او پیدا نماییم در این صورت دادستان باید درخواست دهد که یک بار دیگر با اجازه دادگاه صالح به اتهام او رسیدگی شود و مجدداً او تعقیب شود اگر دادگاه این تعقیب مجدد را اجازه دهد بازپرس باید کاملاً مطابق مقررات به این جرم رسیدگی کند

 قطعی شدن قرار در دادسرا به چه معناست؟

اگر قرار منع تعقیب در دادسرا قطعی شد و در مهلت ۱۰ روز شاکی نسبت به آن اعتراض نکرد اگر دلیل جدید کشف شود باید این موضوع توسط دادستان تایید شود تا بتوانیم او را مجددا تعقیب کنیم اما اگر این امر در دادگاه قطعی شود مهم است بدانید که دادگاه باید میان دادستان و بازپرس حل اختلاف کند و پس از رسیدگی به اعتراضی که شاکی نموده است نسبت به آن اظهار نظر نماید تا بعد از این که دلیل جدید کشف شد دادستان بتواند نسبت به آن درخواست دهد و بعد از پذیرش دادگاه، شاکی موضوع را بتواند دوباره به جریان بیندازد.

سوالات پرتکرار در خصوص قرار منع تعقیب

آیا صرف وجود دلیل جدید برای تعقیب مجدد کافی است یا باید حتماً ادله و دلیلیت این امر احراز شود؟

برای پاسخ به این امر باید بیان کنیم که بعد از این که قرارمنع تعقیب صادر می‌شود اگر شاکی بیان کند که مثلا شاهد برای اثبات ادعای خود دارند که سابقاً از حضور آن ها در محل جرم مطلع نبوده است و نمی‌دانسته که آن ها در محل جرم حاضر بوده اند می‌توان این دو نفر را دلیل جدید برای تعقیب مجدد به حساب آوریم یا ابتدا باید شهود را دعوت کنیم و اظهارات آن ها را بشنویم و در صورتی که احراز کردیم که شهادت ایشان می‌تواند دلیل خوبی باشد تعقیب مجدد را تجویز کنیم؟

باید بدانید که تعقیب مجدد یک امری است که استثنایی می‌باشد باید ابتدا از آن مطمئن شویم و بعد آن را صادر نماییم پس در این زمان بعد از این که شاکی مجدداً شکایت خود را مطرح کرد باید ابتدا ادله جدید بررسی شود و اگر ادله جدید قابلیت احراز نداشت نسبت به شکایت جدید باید اعتبار امر مختوم دارد اما اگر اثبات شد که می‌شود به آن دلایل تکیه کرد یعنی ادله قابلیت بررسی و احراز شدن را داشت باید دادستان آن را برای تعقیب مجدد تجویز نماید چرا که قرار منع تعقیب سابق با تجویز دوباره تعقیب دیگر اعتبار ندارد و نمی‌توانیم به استناد آن که قرار منع تعقیب را قبلا صادر نمودیم اکنون قرار موقوفی تعقیب صادر کنیم.

منظور از دلیل جدید چیست؟

 باید به این نکته توجه کنیم که دلیل جدید دلیلی است که در موقع رسیدگی نسبت به آن دسترسی وجود نداشته است و فرقی نمی‌کند که برای شاکی این امر پنهان بوده یا برای او آشکار بوده یا در اختیار او بوده است اما او نخواسته است که از آن استفاده کند و برای بازپرس پنهان بوده است به هرحال دلیلی است که نسبت به آن رسیدگی نشده است.

آیا اگر احراز شود که می‌توانیم مجدداً تعقیب را آغاز کنیم باید پرونده به همان شعبه‌ای که سابقاً رسیدگی نموده است و قرار منع تعقیب صادر نموده است اکنون هم ارجاع شود؟

 در این خصوص دو نظر متفاوت و مختلف می‌تواند وجود داشته باشد :

نظریه ی اول در خصوص اجرای مجدد قرار منع تعقیب و شعبه رسیدگی کننده

برخی می‌گویند که باید جهات ایراد رد دادرس را مبنا قرار دهیم چرا که قاضی یک بار نسبت به آن اظهار نظر نموده است بیان می‌نمایند که مهم این است که پروند و طرفین و موضوع اتهام یکی است و سابقاً نسبت به این موضوع اظهار نظر شده است و وجود دلیل جدید نمی‌تواند موجب باشد که دوباره پرونده در همان شعبه برگردد چون این امر جدید است و باید نسبت به اون در شعبه مجزا رسیدگی شود 

 طرفداران مخالف نظریه در خصوص اجرای مجدد قرار منع تعقیب و شعبه رسیدگی کننده 

بیان می نمایند که بند ت ماده ۴۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می‌دارد که در صورتی که دادرس در همان امر کیفری قبلاً اظهار نظر ماهوری دقت کنید از لحاظ ماهوی اظهار نظر نموده باشد موظف است که امتناع خود از رسیدگی را اعلام کند و بررسی دلیل جدید باعث می شود که این پرونده مجددا به همان شعبه ارجاع شود چون قاضی درصورتی به این پرونده رسیدگی کرده است که دلایل قبلی در آن وجود داشته است و اکنون دلایل جدید در پرونده قرار داده شدهاست یعنی از لحاظ ماهوی به این دلایل جدید رسیدگی نشده است.

نظریه اداره حقوقی در در خصوص اجرای مجدد قرار منع تعقیب و شعبه رسیدگی کننده

برای پایان دادن به این اختلاف‌ها اداره حقوقی نیز در سال ۹۴ نظر خود را بیان نموده است:

مطابق این نطریه برسی دلیل جدید و این که اجازه دهیم مجددا پرونده این بار با دلایل جدید بررسی شود چون دلیل جدید است و همان دلیل قبلی بررسی نمی شود پس می توانیم به آن شعبه هم ارجاع دهیم چون همان امر کیفری در پرونده قبلی نیست و دلیل جدیدی به آن اضافه شده که باید آن را مورد بررسی قرار دهیم.

رویه عملی:همچنین در ماده ۲۷۸ کیفری بیان نموده که هر دادگاه صالحی می‌تواند در خصوص تعقیب مجدد نظر دهد و بیان نشده است که صرفاً همان شعبه که قرار منع تعقیب را تایید کرده باید این کار را انجام دهد همچنین صلاحیت را از این شعبه منع نکرده است.